De opvangcrisis in Ter Apel lijkt maar geen einde te kennen. Ondanks de opening van de extra winteropvang in Biddinghuizen, is het aanmeldcentrum in Ter Apel opnieuw uit zijn voegen gebarsten.

Waar er maximaal tweeduizend mensen mogen verblijven, slapen er inmiddels weer meer dan dat.

De teller stond deze week op 2.048 asielzoekers — en dat zorgt opnieuw voor spanningen, boetes en frustratie.

Boete na boete, maar niets verandert

Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) krijgt wederom een flinke boete van 50.000 euro opgelegd van de gemeente Westerwolde, waaronder Ter Apel valt. Daarmee loopt het totaal aan boetes inmiddels op tot ruim 1,3 miljoen euro.

Als de situatie niet snel verandert, kan dat bedrag oplopen tot het wettelijke maximum van 5 miljoen euro.

De boetes zijn onderdeel van een afspraak tussen de gemeente en het COA. In die overeenkomst staat dat er niet meer dan tweeduizend asielzoekers tegelijk in het aanmeldcentrum mogen verblijven.

Volgens de gemeente is dat de absolute grens van wat het dorp, de voorzieningen en de veiligheid aankunnen. Toch wordt die grens steeds opnieuw overschreden.

Winteropvang in Biddinghuizen al bijna vol

Om de druk op Ter Apel te verlichten, werd twee weken geleden een tijdelijke winteropvang geopend in Biddinghuizen, in de provincie Flevoland. Daar is plek voor 1.250 asielzoekers, bedoeld om de wintermaanden te overbruggen.

In eerste instantie leek die maatregel te werken: het aantal mensen in Ter Apel daalde van ruim 2.000 naar ongeveer 1.700.

Maar de opluchting duurde niet lang. Nu ook Biddinghuizen snel volloopt, stokt de doorstroming opnieuw. Asielzoekers die eigenlijk zouden moeten worden overgeplaatst, blijven noodgedwongen in Ter Apel slapen. En zo herhaalt de geschiedenis zich: overvolle slaapzalen, noodbedden op gangen en een gebrek aan privacy en rust.

Waarom het probleem maar niet wordt opgelost

Volgens het COA ligt het probleem niet alleen bij het aantal asielzoekers dat Nederland binnenkomt, maar vooral bij het gebrek aan doorstroming.

Duizenden statushouders – mensen die al een verblijfsvergunning hebben – zitten nog altijd in opvanglocaties, omdat er geen woningen voor hen beschikbaar zijn. Daardoor komen er minder plekken vrij voor nieuwe asielzoekers.

Gemeenten krijgen de opdracht om statushouders te huisvesten, maar door de woningnood lukt dat vaak niet. Nieuwbouwprojecten lopen vertraging op, sociale huurwoningen zijn schaars en lokale weerstand speelt soms ook een rol. Het gevolg: een kettingreactie waardoor Ter Apel steeds opnieuw vastloopt.

De menselijke kant van de crisis

Voor veel bewoners in de omgeving van Ter Apel is de maat vol. Dorpsbewoners spreken van een uitzichtloze situatie.

“We horen al drie jaar dat het opgelost wordt, maar elke maand is er weer iets,” vertelt een inwoner. “We leven in een dorp waar constant spanning hangt, en niemand lijkt grip te hebben op de situatie.”

Tegelijkertijd is de situatie voor de asielzoekers zelf niet minder schrijnend. Zij moeten vaak dagen of zelfs weken wachten voordat hun registratieprocedure begint.

Het aanmeldcentrum zit vol, de winteropvang raakt vol en andere locaties kampen met dezelfde problemen. De omstandigheden zijn verre van ideaal, zeker in de koude wintermaanden.

Tien maanden ging het goed – nu weer mis

Eind vorig jaar leek het erop dat de situatie eindelijk onder controle was. Tien maanden lang bleef het aantal asielzoekers in Ter Apel onder de afgesproken grens van tweeduizend. Maar in september ging het opnieuw mis.

Een aantal tijdelijke opvanglocaties in andere delen van het land sloot, waardoor de druk direct terugkeerde naar het noorden.

Sindsdien lukt het niet meer om het aantal binnen de limiet te houden. De winteropvang was bedoeld als noodoplossing, maar blijkt alweer ontoereikend. Volgens betrokkenen komt het doordat de instroom van nieuwe asielzoekers niet afneemt, terwijl de uitstroom stokt. Het systeem zit muurvast.

COA onder vuur

Het COA ligt steeds vaker onder vuur van zowel lokale bestuurders als landelijke politici. Gemeenten verwijten de organisatie te traag te handelen, te weinig te communiceren en structurele problemen steeds vooruit te schuiven.

Het COA zelf wijst op de enorme complexiteit van het vraagstuk en benadrukt dat het geen invloed heeft op de woningnood of de politieke besluitvorming.

Een woordvoerder zei eerder dat het COA “alles op alles zet om humane opvang te blijven bieden, maar dat de rek eruit is”. Toch lijkt de publieke opinie zich steeds meer tegen de organisatie te keren, vooral omdat de situatie in Ter Apel symbool is geworden voor falend beleid.

Politieke discussie laait weer op

De hernieuwde chaos in Ter Apel zorgt ook in Den Haag voor ophef. Politieke partijen gebruiken de situatie om hun standpunten over migratie te onderstrepen.

Rechts spreekt van een falend migratiebeleid en roept op tot strengere instroommaatregelen, terwijl links de nadruk legt op het verbeteren van opvangcapaciteit en humane behandeling.

Geert Wilders (PVV) reageerde eerder fel op de voortdurende problemen.

Volgens hem is de situatie in Ter Apel “het gevolg van jarenlang slap beleid” en moet Nederland “de instroom eindelijk eens serieus beperken”. Andere partijen, zoals D66 en GroenLinks, waarschuwen juist dat het afbouwen van opvangcapaciteit het probleem alleen maar verergert.

De prijs van uitstelgedrag

Ondertussen blijft het probleem geld kosten. De miljoenenboetes voor het COA zijn daar slechts een deel van.

Gemeenten draaien op voor extra beveiliging, schoonmaak en medische zorg, terwijl het Rijk betaalt voor noodvoorzieningen en tijdelijke opvanglocaties.

Volgens critici is het dweilen met de kraan open. Zolang de fundamentele problemen – woningnood, trage procedures en gebrek aan regie – niet worden aangepakt, blijft Ter Apel het toneel van dezelfde crisis.

Wat nu?

De roep om structurele oplossingen wordt luider. Zowel het COA als lokale bestuurders pleiten voor een landelijk verdeelplan dat ervoor zorgt dat de druk eerlijker wordt verdeeld over gemeenten. Maar daar is politieke wil voor nodig – en die ontbreekt voorlopig. Veel gemeenten weigeren nog steeds om extra opvangplekken te creëren uit angst voor onrust bij bewoners.

Daarnaast is er dringend behoefte aan meer huisvesting voor statushouders, zodat de doorstroming weer op gang komt. Pas als die groep kan verhuizen, ontstaat er lucht in de opvangketen.

Een crisis die Nederland verdeelt

De situatie in Ter Apel laat zien hoe diep verdeeld Nederland is over migratie. Waar de één spreekt over menselijkheid en opvangplicht, ziet de ander vooral een systeem dat uit zijn voegen barst. De realiteit is dat het probleem niet met één maatregel verdwijnt.

Zolang er geen duidelijk nationaal plan ligt, zullen de beelden van overvolle opvangcentra en boze bewoners blijven terugkeren. En met de winter voor de deur lijkt de kans klein dat de situatie snel zal verbeteren.