Formatie opnieuw op dood spoor

De politieke formatie in Den Haag bevindt zich opnieuw in zwaar weer. Terwijl verkenner Wouter Koolmees koortsachtig probeert een werkbare coalitie te vormen, heeft VVD-leider Dilan Yeşilgöz de deur naar GroenLinks-PvdA opnieuw resoluut dichtgegooid.

Zelfs nu Jesse Klaver het leiderschap van het linkse blok heeft overgenomen van Frans Timmermans, blijft de houding van Yeşilgöz onveranderd: samenwerking is uitgesloten. Volgens haar ligt het probleem niet bij personen, maar bij fundamentele inhoudelijke verschillen. “De kloof tussen links en centrumrechts is eenvoudigweg te groot,” verklaarde ze na haar gesprek met de verkenner.

VVD houdt vast aan centrumrechts blok

De VVD blijft bij haar strategie: een centrumrechts kabinet met VVD, D66, CDA en JA21. Deze partijen delen een vergelijkbaar profiel op thema’s als veiligheid, economie en migratie, maar de harde realiteit blijft dat ze samen slechts 75 zetels behalen — exact één te weinig voor een meerderheid.

Die ene ontbrekende zetel lijkt klein, maar symboliseert het grote politieke probleem van dit moment: de formatie balanceert tussen ambitie en rekenkunde. Koolmees onderzoekt momenteel of er bereidheid bestaat bij andere partijen om aan te schuiven, of dat Nederland opnieuw moet kijken naar creatieve constructies, zoals een gedoogkabinet.

Klaver als nieuw gezicht, maar oude problemen blijven

De komst van Jesse Klaver had voor een frisse wind moeten zorgen binnen het linkse kamp, maar tot dusver lijkt dat weinig effect te hebben.

Yeşilgöz houdt voet bij stuk: het gaat om principes, niet om persoonlijkheden.

De breuklijnen zijn bekend en diep: migratie, klimaatbeleid, belastingen en begrotingsdiscipline blijven de splijtzwammen. Yeşilgöz benadrukt dat ze wil staan voor een stabiel, zakelijk bestuur dat recht doet aan de kiezer aan de rechterkant van het politieke spectrum.

Voor Klaver is de afwijzing pijnlijk. Hij presenteerde zich als bruggenbouwer, maar vindt weinig gehoor bij de VVD. Na afloop van zijn gesprek met Koolmees zei hij: “Wij willen vooruit, maar de VVD blijft blokkades opwerpen.”

De onmogelijke rekensom

De politieke puzzel blijft onoplosbaar: een centrumrechts coalitie van vier partijen heeft één zetel tekort. Zonder extra steun kan er geen meerderheidskabinet worden gevormd.

Yeşilgöz erkent de cijfers, maar wijst erop dat stabiliteit niet enkel draait om aantallen. “Stabiliteit is geen optelsom,” aldus de VVD-leider. Ze bedoelt daarmee dat een kleine, eensgezinde coalitie beter kan functioneren dan een wankel kabinet met interne strijd.

Toch groeit de vrees dat Nederland afstevent op een minderheidskabinet, dat per onderwerp steun moet zoeken in de Tweede Kamer. Zo’n constructie vereist voortdurende samenwerking met oppositiepartijen en leidt vaak tot politieke onzekerheid.

D66 en CDA als mogelijke sleutel

Tussen de twee uitersten — Yeşilgöz aan de rechterzijde en Klaver aan de linkerzijde — proberen D66 en CDA hun positie te bepalen.

Rob Jetten (D66) ziet zichzelf als mogelijke premier van een centrumkabinet, maar alleen als de inhoud overeind blijft: “Klimaat, onderwijs en gelijke kansen zijn voor ons ononderhandelbaar.”

Het CDA profileert zich intussen als bruggenbouwer en lijkt bereid compromissen te sluiten om bestuurlijke stabiliteit te waarborgen.

JA21 stelt op haar beurt harde eisen: de partij wil invloed, niet slechts decoratieve aanwezigheid. Hun inzet ligt bij strengere migratieregels en meer investeringen in veiligheid.

Echo van 2017: dezelfde breuklijnen

De huidige formatie lijkt sterk op die van 2017, toen Jesse Klaver ook al aan tafel zat met VVD en D66. Toen liepen de gesprekken stuk op één thema: asiel en migratie. Acht jaar later lijkt er niets veranderd.

Het verschil is dat de druk nu veel groter is. De samenleving verlangt stabiliteit, en het bedrijfsleven dringt aan op duidelijkheid. De maandenlange stilstand voedt de frustratie onder burgers, die zich afvragen waarom er nog steeds geen kabinet is gevormd.

Yeşilgöz en haar reputatie als doorzetter

Yeşilgöz staat bekend als een pragmatische, maar principiële politica. Tijdens de vorige formatie weigerde ze aanvankelijk verantwoordelijkheid te nemen, om later tóch deel te nemen aan de regeringsonderhandelingen — uit “plichtsbesef tegenover het land”.

Die eerdere draai roept nu de vraag op of ze opnieuw bereid zal zijn te bewegen als de druk toeneemt. Voorlopig houdt ze echter stand: geen samenwerking met GroenLinks-PvdA.

De rol van verkenner Koolmees

Verkenner Wouter Koolmees heeft de lastige taak om opnieuw overzicht te brengen in het politieke doolhof. Zijn opdracht: zoeken naar combinaties die zowel inhoudelijk als rekenkundig kunnen werken.

Zijn rapport, dat binnen enkele dagen wordt verwacht, zal uitwijzen of een centrumrechtse meerderheid nog haalbaar is of dat Nederland moet kijken naar een bredere coalitie.

Politiek in tijden van beeldvorming

Het formatieproces speelt zich niet langer alleen af in achterkamertjes. Media, talkshows en sociale netwerken spelen een steeds grotere rol.

Toen Johan Derksen onlangs in Vandaag Inside zijn excuses aanbood aan Yeşilgöz na eerdere kritiek, werd dat breed uitgemeten. Het incident laat zien dat politiek niet meer enkel over beleid gaat, maar over imago, overtuiging en publiek vertrouwen.

Yeşilgöz weet dat en houdt haar boodschap consequent: duidelijk, principieel en herkenbaar voor haar achterban.

De beslissende weken

De komende weken worden cruciaal voor de formatie.

Yeşilgöz houdt vast aan haar centrumrechtse koers, Klaver blijft hopen op samenwerking, en Jetten probeert de twee kampen te verbinden.

Intussen groeit de ongeduldige toon in het land. Burgers, ondernemers en instellingen willen dat Den Haag eindelijk leiderschap toont.

Of Nederland straks een minderheidskabinet krijgt of een brede coalitie met onverwachte bondgenoten, is nog onduidelijk.

Maar één ding staat vast: de komende weken zullen bepalen of Den Haag erin slaagt uit de impasse te breken — of dat Nederland opnieuw verzandt in politieke verlamming.