Buitenlandse stemmen zorgen voor verrassende wending

De verkiezingsstrijd die wekenlang Nederland in spanning hield, heeft een onverwachte wending gekregen. Na het tellen van de briefstemmen van Nederlanders in het buitenland blijkt D66 haar voorsprong op de PVV van Geert Wilders nipt te behouden, maar de partij van Rob Jetten verliest toch een belangrijke restzetel aan de SP. Die zetelverschuiving heeft geleid tot nieuwe onrust in Den Haag, waar de formatie nu opnieuw een stuk ingewikkelder lijkt te worden.

Hoewel de Kiesraad de definitieve uitslag nog moet vaststellen, lijken de politieke kaarten grotendeels geschud. Met 26 zetels blijft D66 de grootste partij van Nederland, maar de symbolische overwinning komt met een bittere nasmaak.

Expats spelen onverwacht grote rol

Nooit eerder kregen de stemmen van Nederlanders in het buitenland zoveel aandacht. De spanning tussen D66 en PVV was zó klein – slechts enkele duizenden stemmen verschil – dat de briefstemmen van expats doorslaggevend konden zijn. Uiteindelijk bleken die stemmen inderdaad in het voordeel van D66 uit te vallen.

Toch verliep het anders dan verwacht. Een groot deel van de Nederlanders in het buitenland koos niet voor Jetten’s partij, maar voor GroenLinks-PvdA, die bijna dertig procent van de buitenlandse stemmen wist binnen te halen. D66 volgde op enige afstand met 18,6 procent, een stijging ten opzichte van eerdere jaren, maar niet genoeg om een extra zetel te winnen.

De timing speelde daarbij een belangrijke rol. Veel expats verstuurden hun stemmen al voordat Jetten’s campagne in Nederland echt op gang kwam. Daardoor profiteerde D66 minder van het late momentum dat in eigen land zoveel effect had.

CDA stijgt, VVD zakt weg buiten Nederland

Opvallend is dat de traditionele middenpartijen het in het buitenland anders doen dan in Nederland zelf. Het CDA boekte een verrassend sterke winst met 10,3 procent van de stemmen, terwijl de VVD juist terrein verloor en zakte tot 9,7 procent.

Dat patroon past in een bredere trend: expats stemmen vaker op partijen met een internationale blik en progressieve waarden. De PVV, Volt en Ja21 deden het eveneens redelijk goed, maar bleven duidelijk achter bij de drie grootste spelers.

De buitenlandse uitslag laat zien dat het politieke landschap buiten Nederland grilliger is dan gedacht. Hoewel D66 haar positie behoudt, is de marge dun en de symbolische betekenis groot: de partij blijft de grootste, maar zonder groeipotentieel in zetels.

SP pakt onverwacht restzetel

De Socialistische Partij (SP) verraste vriend en vijand door de laatste restzetel binnen te slepen. Daarmee komt de partij op drie zetels – een kleine opsteker na een verder teleurstellend resultaat. Voor D66 betekent dit het verlies van een kansrijke 27e zetel, die hen een stevigere onderhandelingspositie had kunnen geven.

Toch wordt binnen de partij niet paniekerig gereageerd. Volgens ingewijden zou het verlies van die zetel de formatie juist iets eenvoudiger kunnen maken. Met 26 zetels blijft D66 stevig aan kop, zonder dat de coalitiepuzzel volledig moet worden herlegd.

Rechts blok verliest meerderheid

De centrumrechtse hoop op een coalitie van D66, VVD, CDA en Ja21 lijkt nu definitief vervlogen. Zonder die 27e zetel blijft het blok steken op 75 zetels – precies één te weinig voor een meerderheid in de Tweede Kamer.

Daarmee komt een andere variant nadrukkelijker in beeld: D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA. Die vier partijen zouden samen op 86 zetels komen en ook in de Eerste Kamer sterker staan, met 35 zetels tegenover slechts 24 in de rechtse variant.

Toch liggen de ideologische verschillen diep. VVD-leider Dilan Yesilgöz heeft meerdere keren laten weten niets te zien in een samenwerking met de linkse fusiepartij, die zij beschouwt als “te idealistisch en financieel onrealistisch.”

Aan de andere kant worstelt ook GroenLinks-PvdA met interne problemen na het vertrek van Frans Timmermans. Het verlies aan zetels heeft het moreel binnen de partij aangetast, waardoor deelname aan de formatie politiek riskant kan zijn.

Nieuwe verkenner moet impasse doorbreken

Rob Jetten heeft aangekondigd binnenkort een verkenner aan te stellen om de eerste gesprekken over coalitievorming te voeren. Verwacht wordt dat de verkenner zich richt op de vierpartijencombinatie van D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA.

Toch wordt het geen eenvoudige klus. De meningsverschillen over thema’s als migratie, stikstof, klimaat en zorg zijn groot. Bovendien speelt ook het onderlinge wantrouwen tussen partijleiders een rol.

Na jaren van politieke polarisatie is het vertrouwen in Den Haag fragiel. Niet alleen bij de kiezer, maar ook tussen de partijen zelf.

Jetten profileert zich als nieuwe stabiele factor

Voor Rob Jetten is deze uitslag een kans om zich te profileren als de stabiele kracht in het politieke midden. D66 kreeg de meeste stemmen van hoogopgeleide en jongere kiezers, wat de partij een modern en toekomstgericht imago geeft. Maar dat profiel maakt samenwerking met meer conservatieve partijen als de VVD en het CDA complex.

De uitdaging voor Jetten wordt nu om de brug te slaan tussen vooruitgang en bestuurbaarheid – tussen idealisme en realisme.

een politieke strijd die pas net begint

Met de buitenlandse stemmen geteld, lijkt de verkiezingsuitslag beslist. D66 blijft de grootste partij van Nederland, maar de formatiebelofte van stabiliteit zal nu in de praktijk moeten worden waargemaakt.

De komende weken zullen cruciaal zijn. De Kiesraad maakt binnenkort de definitieve uitslag bekend, waarna de verkenningsfase officieel start. Pas dan zal blijken of Rob Jetten zijn electorale overwinning kan omzetten in daadwerkelijke politieke macht.