De sfeer in Den Haag wordt met de dag gespannener. Wat begon als een ingewikkelde formatieperiode, is inmiddels uitgegroeid tot een regelrechte uitputtingsslag tussen meerdere partijen.

Vooral de houding van VVD-leider Dilan Yesilgöz ligt onder een vergrootglas. Binnen D66 en het CDA klinkt steeds luider dat ze “er klaar mee zijn”.

Dat gevoel heeft te maken met wat zij zien als de koppigheid van Yesilgöz en de manier waarop de VVD zich blijft positioneren tijdens de gesprekken over de kabinetsvorming.

Uit gesprekken met partijleden blijkt dat het geduld op begint te raken. Het is geen geheim dat de VVD traditioneel een dominante rol speelt in coalitieonderhandelingen, maar volgens D66 en CDA is daar nu simpelweg geen ruimte voor.

De uitslag van de verkiezingen heeft het politieke speelveld veranderd, en niet iedereen accepteert de oude machtsverhoudingen.

VVD voelt zich gepasseerd door het plan van Koolmees

De frustratie binnen de VVD is de laatste dagen flink toegenomen. Dat heeft alles te maken met verkenner Wouter Koolmees, die een opvallende strategie heeft toegepast. In zijn plan worden D66 en het CDA namelijk als eerste aan tafel gezet om te onderhandelen, zonder directe betrokkenheid van de VVD. Dat voelt voor Yesilgöz als een poging om haar partij buitenspel te zetten.

De partij spreekt van een truc, maar Koolmees noemt het een logische stap: eerst partijen bij elkaar brengen die inhoudelijk dichter bij elkaar staan, om vervolgens te bekijken hoe anderen kunnen aansluiten.

Die aanpak valt bij de VVD niet in goede aarde. Binnen de partij wordt gesproken over “een poging om de VVD klein te maken”.

Toch is het idee van Koolmees niet zomaar uit de lucht komen vallen. Hij wil voorkomen dat de onderhandelingen opnieuw verzanden in harde woorden, blokkades en onderlinge irritaties. Door eerst zonder de VVD te beginnen, hoopt hij dat andere partijen sneller stappen kunnen zetten.

D66 en CDA vinden dat de VVD gas terug moet nemen

Vooral binnen D66 en het CDA klinkt het dat de VVD “te veel ruimte opeist” en niet doorheeft dat het politieke klimaat is veranderd.

In hun ogen gedraagt de partij zich alsof ze nog steeds de grootste zijn, terwijl de formatie laat zien dat niemand het zich kan veroorloven om op oude gewoontes te vertrouwen.

De opmerking die achter de schermen werd gedeeld – “die houding van ‘we rule this country’ moet er echt af” – vat de irritatie goed samen. Het lijkt erop dat beide partijen vooral moeite hebben met de toon die Yesilgöz aanslaat. Ze vinden dat de VVD stelselmatig vanuit campagne-taal blijft praten en te veel vasthoudt aan standpunten waar geen ruimte voor is binnen een mogelijke coalitie.

Vooral Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) zouden volgens ingewijden op momenten echt “klaar” zijn geweest met die houding. Zij zetten in op inhoudelijke gesprekken, terwijl de VVD volgens hen te veel in politieke spelletjes blijft hangen.

Yesilgöz worstelt met haar positie in de formatie

De rol van Dilan Yesilgöz in dit alles is niet eenvoudig. Als leider van een partij die jarenlang een centrale positie had in de politiek, is het voor haar niet vanzelfsprekend om een stap terug te doen.

De verwachtingen binnen haar achterban zijn hoog, en tegelijkertijd moet ze manoeuvreren binnen een compleet nieuw politiek landschap.

Mensen rondom de VVD-leider geven aan dat haar partij de indruk heeft dat ze doelbewust worden gemarginaliseerd.

Dat zorgt voor spanning, want hoewel de VVD niet de grootste is geworden, blijft het een partij met veel invloed. Yesilgöz voelt volgens bronnen de druk om die positie te behouden – maar juist dat zorgt weer voor extra frictie met andere partijen.

Daarnaast is de dynamiek tussen Yesilgöz en de andere lijsttrekkers grillig. Waar de gesprekken op sommige momenten redelijk verlopen, kan de sfeer binnen enkele minuten omslaan door één harde zin of een te stevige uithaal. Daardoor blijft het vertrouwen broos.

De campagnetaal van Yesilgöz werkt D66 en CDA tegen de borst

Een belangrijk deel van de irritatie heeft te maken met de manier waarop Yesilgöz communiceert. Zowel Jetten als Bontenbal zouden op momenten “helemaal klaar” zijn geweest met uitspraken die volgens hen meer thuishoren in een verkiezingscampagne dan in een serieuze formatie.

De kritiek is dat Yesilgöz te vaak hamert op standpunten die tijdens de campagne populair waren, maar die nu de onderhandelingen onnodig vastzetten. Dat frustreert andere partijen, want om tot een coalitie te komen is flexibiliteit nodig, niet hardheid.

Volgens ingewijden hebben Jetten en Bontenbal herhaaldelijk het gevoel gehad dat Yesilgöz niet meebeweegt. Dat beeld wordt versterkt door de manier waarop de VVD publiekelijk spreekt over de formatie: alsof ze de lijnen nog steeds uitzetten, terwijl de verhoudingen fundamenteel anders liggen.

Koolmees probeert de angel eruit te halen

In de hoop verdere escalatie te voorkomen, heeft verkenner Wouter Koolmees meermaals geprobeerd de sfeer te kalmeren.

Zijn strategie om eerst D66 en het CDA te laten praten zonder de VVD is daar onderdeel van. Hij hoopt dat de rust terugkeert wanneer partijen niet continu botsen.

Het is overigens niet zo dat de VVD helemaal wordt uitgesloten. Koolmees wil simpelweg de volgorde veranderen, zodat de basis stabieler is voordat de grotere partijen aansluiten. Volgens hem vergroten die stappen de kans op een duurzame coalitie.

Sommigen zien zijn aanpak als gewaagd, anderen als noodzakelijk. Maar vaststaat dat hij met zijn plan de discussie flink heeft aangejaagd.

Achter de schermen lopen emoties soms hoog op

Uit meerdere bronnen blijkt dat er geregeld stevige woorden vallen tijdens de formatie. Politici zijn moe, gespannen en gefrustreerd over het trage verloop. Daardoor kunnen kleine irritaties snel uitgroeien tot grote confrontaties.

De onderhandelaars zitten al weken in een proces waarin geen enkele partij precies krijgt wat ze wil. Daardoor neemt de druk toe en wordt elke opmerking zwaarder geïnterpreteerd dan bedoeld.

Vooral de botsingen tussen Yesilgöz en Jetten zouden meerdere keren tot verhitte momenten hebben geleid.

Bronnen spreken zelfs van momenten waarop gesprekken stilvielen omdat partijen simpelweg geen zin meer hadden in elkaar. Het laat zien hoe dun de lijn is tussen samenwerking en conflict.

Partijen moeten uiteindelijk toch met elkaar verder

Ondanks alle irritaties blijft één ding duidelijk: geen enkele partij kan het zich permitteren om op te stappen.

Er is een stabiele regering nodig, en de huidige samenstelling van de Kamer maakt samenwerking onvermijdelijk. De formatie is daardoor een ingewikkeld spel van geven en nemen, waarbij elke zet telt.

D66 en CDA hopen dat de VVD uiteindelijk bereid is om mee te bewegen. De VVD hoopt dat ze niet structureel aan de zijlijn worden gezet. En Yesilgöz moet balanceren tussen politieke trots en realisme.

Iedereen weet dat de tijd dringt en dat het land niet te lang zonder nieuw kabinet kan blijven. Maar tegelijkertijd is niemand bereid om zomaar toe te geven, omdat elk compromis later wordt afgerekend door kiezers en partijleden.

Conclusie: de formatie blijft gespannen, maar gaat door

De situatie in Den Haag is op dit moment allesbehalve ontspannen. De irritatie tussen partijen neemt toe, vooral tussen de VVD en D66/CDA. De strategie van Koolmees heeft olie op het vuur gegooid, maar is volgens hem nodig om beweging te krijgen in de formatie.

Hoe dit verder gaat, hangt af van de bereidheid van partijen om hun toon te matigen en inhoud boven ego’s te plaatsen. Eén ding staat vast: de formatie van 2025 wordt een van de meest complexe en emotionele van de laatste jaren.