Tijdens het debat over de verkiezingsuitslag werd opnieuw duidelijk hoe groot de druk op de kabinetsformatie is. De Tweede Kamer sprak uitgebreid met verkenner Wouter Koolmees, en vrijwel alle partijen benadrukten dat er snel stappen moeten worden gezet.

De politiek kan volgens hen niet langer blijven hangen in blokkades, onderlinge irritaties en eindeloze onderhandelingen.

Als het aan meerdere partijleiders ligt, moet Nederland zo snel mogelijk een stabiel kabinet krijgen dat de problemen in het land gaat aanpakken.

Terwijl de formatie de afgelopen weken regelmatig vastliep, werd het debat een moment waarop partijen nog eens duidelijk maakten waar zij staan – en vooral hoe belangrijk tempo nu is. De signalen waren helder: de Kamer moet samenwerken, over schaduwen heen stappen en uit de loopgraven komen.

D66-leider Rob Jetten: ‘De politiek moet laten zien dat ze kan leveren’

Rob Jetten, die samen met het CDA de komende drie weken gesprekken gaat voeren over de belangrijkste inhoudelijke thema’s, begon zijn bijdrage met een duidelijke boodschap: de politiek moet het vertrouwen van inwoners terugwinnen. Volgens hem kan dat alleen wanneer partijen verantwoordelijkheid nemen.

Jetten benadrukte dat veel mensen in Nederland inmiddels twijfelen of de politiek nog wel in staat is om resultaten te boeken.

Door alle blokkades, procedurele discussies en strategische spelletjes ziet een groot deel van de bevolking vooral een politieke arena waarin meer wordt gesproken dan uitgevoerd. Volgens Jetten is dat funest voor het vertrouwen.

Daarom riep hij partijen op om naar de overeenkomsten te kijken in plaats van alleen de verschillen. De nadruk ligt voor hem op “positieve krachten” die samen tot oplossingen komen.

In zijn ogen is het niet het moment om grenzen te trekken of elkaar te blokkeren op basis van partijpolitieke reflexen. Juist nu is samenwerking nodig om een stabiel kabinet te vormen.

Signaal aan de VVD: samenwerking met GroenLinks-PvdA niet uitsluiten

Hoewel Jetten zijn woorden niet rechtstreeks aan één partij richtte, was voor veel Kamerleden duidelijk waar hij op doelde.

Zijn oproep tot samenwerking klonk als een signaal aan de VVD, die tot nu toe weigert om met GroenLinks-PvdA in één kabinet te stappen. Die weigering maakt het vormen van een meerderheidscoalitie bijzonder lastig.

D66 ziet juist veel in een samenwerking met de linkse combinatie van Jesse Klaver, en het CDA sluit dat niet uit. Voor D66 is de blokkade van de VVD dan ook een van de grootste obstakels in de formatie. Jetten benadrukte daarom dat alle partijen die zich betrokken voelen

Henri Bontenbal (CDA): ‘Stap over je eigen schaduw heen’

Ook CDA-leider Henri Bontenbal nam een duidelijke houding aan. Volgens hem moeten partijen “uit de loopgraven komen” en stoppen met het vasthouden aan tactische posities. De tijd van afwachten en elkaar de maat nemen is volgens hem voorbij.

Bontenbal ziet het als de verantwoordelijkheid van alle middenpartijen om samen te werken aan beleid dat niet alleen partijbelangen dient, maar het landsbelang centraal stelt.

Hij noemde expliciet dat partijen bereid moeten zijn hun eigen stokpaardjes los te laten.

Het CDA staat open voor een coalitie met D66, GroenLinks-PvdA en zelfs de VVD, maar wil dat partijen elkaar meer ruimte gunnen om tot een akkoord te komen.

Daarnaast wees hij op de kwetsbare positie van het huidige demissionaire kabinet. Volgens Bontenbal kan Nederland niet te lang blijven hangen in een situatie waarin belangrijke besluiten worden uitgesteld omdat er geen volwaardige regering is.

Sensatiepunt in het debat: VVD verbaasd over rolverdeling

VVD-leider Dilan Yeşilgöz reageerde tijdens het debat met verbazing op de aanpak van verkenner Koolmees. Ze begreep niet waarom de formatiegesprekken nu uitsluitend tussen D66 en het CDA zouden plaatsvinden. Volgens haar had de VVD hier ook bij moeten zitten.

Als er toch maar twee partijen moesten praten, vond Yeşilgöz een gesprek tussen D66 en JA21 logischer dan een samenwerking tussen D66 en het CDA.

Ze vroeg zich openlijk af of dit een opzet was richting een links georiënteerd kabinet. Die vraag legde opnieuw bloot hoe groot de politieke spanning op dit moment is, vooral tussen partijen die elkaar eigenlijk nodig hebben voor een meerderheid.

Geert Wilders houdt blokkade tegen zijn partij opnieuw tegen het licht

PVV-leider Geert Wilders liet opnieuw weten dat zijn partij dolgraag wil deelnemen aan een nieuw kabinet. Volgens Wilders kan er geen serieus gesprek plaatsvinden over de formatie zolang er partijen zijn die hem blijven blokkeren.

Hij herhaalde dat de verkiezingsuitslag duidelijk was en dat zijn partij recht heeft op een plek aan de onderhandelingstafel.

De oproep van Jetten om verschillen niet uit te vergroten, gebruikte Wilders als argument dat partijen ook hun blokkade tegen de PVV moeten laten vallen.

Hoewel zijn bijdrage niet leidde tot directe beweging bij andere partijen, maakte hij wel duidelijk dat de PVV zijn claim op deelname niet zal opgeven.

Jesse Klaver: ‘De kiezer heeft gekozen voor samenwerking’

GroenLinks-PvdA-leider Jesse Klaver kwam met een positieve boodschap. Volgens hem heeft de kiezer duidelijk gemaakt dat samenwerking belangrijker is dan ooit.

De winst van middenpartijen zoals D66 en het CDA ziet hij als een signaal dat Nederland klaar is voor een andere politieke cultuur.

Klaver benadrukte dat het land behoefte heeft aan partijen die elkaar niet blokkeren, maar inhoudelijk met elkaar aan tafel gaan. Hij sprak over “een nieuwe generatie politici” – zoals Jetten en Bontenbal – die volgens hem een frisse mentaliteit vertegenwoordigen en openstaan voor samenwerking zonder meteen de verschillen uit te vergroten.

Joost Eerdmans (JA21): ‘Rechts wordt buitenspel gezet’

Aan de andere kant van het spectrum klonk scherpe kritiek van JA21-leider Joost Eerdmans. Hij vindt dat verkenner Koolmees bewust rechtse partijen buiten de gesprekken heeft gehouden. Dat D66 en het CDA als duo verder gaan praten, ziet hij als een strategische zet richting een coalitie waarin rechts weinig te zeggen heeft.

Eerdmans vroeg zich hardop af waarom JA21 niet mee mocht praten, zeker omdat zijn partij vindt dat rechtse kiezer serieus genomen moet worden.

Hij betoogde dat Koolmees de formatie te veel richting het midden duwt, terwijl er volgens hem ook behoefte is aan rechtse invloed.

Ook stelde hij dat als D66 en het CDA toch rekening houden met mogelijke partners zoals VVD of GroenLinks-PvdA, die partijen net zo goed vanaf het begin aan tafel kunnen zitten.

Formatie moet sneller dan ooit – maar verdeeldheid blijft groot

Hoewel vrijwel alle partijen oproepen tot snelheid, blijft de verdeeldheid groot. D66 wil GroenLinks-PvdA erbij, de VVD niet.

De PVV wil meedoen, maar meerdere partijen blokkeren die optie. JA21 voelt zich buitengesloten, terwijl het CDA probeert bruggen te slaan.

Dat maakt duidelijk waarom de formatie zo moeizaam verloopt: iedereen wil vooruit, maar niemand wil toegeven.

Conclusie: duidelijke woorden, maar nog geen duidelijke richting

Het debat liet zien dat de urgentie hoog is. Bijna alle partijen vinden dat er snel stappen moeten worden gezet. Maar onder de oppervlakte liggen grote politieke blokkades die de komende weken moeilijk te doorbreken zullen zijn.

Of D66 en het CDA erin slagen om binnen drie weken een werkbare basis te leggen voor een nieuw kabinet, blijft spannend. Eén ding is zeker: de roep om tempo wordt groter, niet alleen in de Kamer, maar ook in het land.