“Ze zijn bang voor de uitkomst”: bijna 6 op de 10 bedrijven zonder geldige asbestinventaris, gevaar loert overal

Bijna zes op de tien bedrijven beschikken niet over een geldige asbestinventaris, zo blijkt uit recente cijfers van de Arbeidsinspectie die werden opgevraagd door ACV en HLN. Dat betekent dat duizenden werknemers en bezoekers van werkplekken en scholen dagelijks mogelijk worden blootgesteld aan een van de meest gevaarlijke stoffen in gebouwen: asbest.

Voor Michiel en Emilie, die beiden in een productiebedrijf werken, werd de dreiging van asbest opeens pijnlijk concreet. Twee weken geleden moest hun bedrijf de deuren sluiten nadat er tijdens werken asbest vrijkwam. “Het is angstaanjagend om te beseffen dat iets wat in het gebouw zat, jarenlang onopgemerkt kon blijven en nu zomaar in de lucht terechtkomt,” vertelt Michiel. “We wisten niet dat er überhaupt asbest aanwezig was.”

De cijfers spreken boekdelen

De Arbeidsinspectie onderzocht een representatief aantal bedrijven en scholen en concludeerde dat bijna 60 procent van de ondernemingen geen geldige asbestinventaris kan voorleggen. Bij scholen ligt dat percentage iets lager, maar nog steeds zorgwekkend: vier op de tien scholen weten niet of er asbest aanwezig is, laat staan waar het zich bevindt.

Een asbestinventaris is een wettelijke verplichting in België. Het document moet een overzicht bevatten van alle asbesthoudende materialen in een gebouw, hun toestand en een plan van aanpak voor verwijdering of onderhoud. Zonder zo’n inventaris is het voor bedrijven vrijwel onmogelijk om veilig te werken, en wordt het risico op blootstelling aanzienlijk vergroot.

“Veel bedrijven zijn bang voor de uitkomst van zo’n inventaris,” zegt een woordvoerder van ACV. “Wanneer je een officiële lijst laat opstellen, kom je onvermijdelijk te weten waar het asbest zit. Dat betekent extra kosten voor onderhoud, verwijdering of tijdelijke sluiting van bepaalde werkzones. Dat schrikt ondernemingen af.”

Een sluipend gevaar

Het gevaar van asbest wordt vaak onderschat, maar de risico’s zijn ernstig. Asbestvezels zijn microscopisch klein en kunnen, wanneer ze worden ingeademd, diep de longen binnendringen. Dit kan op lange termijn leiden tot ernstige ziekten zoals mesothelioom, longkanker en asbestose, een ongeneeslijke longziekte.

“Het is een van de meest voorkomende beroepsgerelateerde kankers,” legt een arts arbeidsgezondheid uit. “Het probleem is dat de gevolgen vaak pas tientallen jaren later zichtbaar worden. Daarom is preventie cruciaal: je moet weten waar het asbest zit en hoe je ermee omgaat, voordat er iets misgaat.”

Voor Emilie en Michiel betekende de blootstelling een onmiddellijke schok. “We moesten thuisblijven, en ons bedrijf lag twee weken stil. Er zijn strikte protocollen gevolgd, maar het heeft ons allemaal enorm gestresseerd,” zegt Emilie. “Je realiseert je ineens dat iets dat decennialang in muren of plafonds verborgen zat, je gezondheid op het spel kan zetten.”

Scholen en openbare gebouwen niet immuun

Het probleem beperkt zich niet tot industriële bedrijven. Ook in scholen, ziekenhuizen en andere openbare gebouwen wordt regelmatig asbest aangetroffen. De cijfers van de Arbeidsinspectie tonen aan dat veel onderwijsinstellingen niet exact weten of en waar asbest aanwezig is.

“Er is een groot gebrek aan bewustzijn,” stelt een woordvoerder van het Vlaams Asbestfonds. “Onderwijsinstellingen zijn vaak oudere gebouwen, gebouwd in de periode waarin asbest veelvuldig werd gebruikt. Zonder systematische inventarisatie is het een kwestie van tijd voor er incidenten gebeuren.”

Het is niet alleen de gezondheid van personeel en leerlingen die op het spel staat, maar ook de juridische en financiële gevolgen voor de instellingen. Bij blootstelling kunnen zowel werkgevers als directies aansprakelijk worden gesteld, met boetes of schadeclaims tot gevolg.

Waarom zoveel bedrijven blijven nalaten

Experts wijzen op verschillende redenen waarom zoveel ondernemingen nog geen geldige asbestinventaris hebben. Naast de financiële drempel speelt ook het gebrek aan kennis een rol. Vele kleine en middelgrote ondernemingen weten niet dat ze wettelijk verplicht zijn een inventaris op te stellen.

Daarnaast vrezen sommige bedrijven de mogelijke gevolgen: een inventaris kan leiden tot dure saneringswerken, tijdelijke sluitingen van productiehallen of een negatieve publiciteit bij klanten en leveranciers. “Het is een mix van angst, onwetendheid en uitstelgedrag,” aldus een adviseur in arbeidsveiligheid.

Nood aan bewustwording en actie

ACV en andere vakbonden dringen daarom aan op meer bewustwording en strengere controles. Ze pleiten voor subsidies of financiële ondersteuning voor kleine bedrijven die kampen met hoge saneringskosten, zodat ze de veiligheid van hun werknemers kunnen garanderen zonder failliet te gaan.

“Werknemers moeten beschermd worden, ongeacht de grootte van het bedrijf,” benadrukt een woordvoerder. “Asbest is geen luxeprobleem: het is een kwestie van leven en dood.”

De Arbeidsinspectie zelf geeft aan dat ze de controles zullen opvoeren, en dat bedrijven die niet voldoen aan de verplichtingen met boetes of tijdelijke sluiting te maken kunnen krijgen. “We merken dat het bewustzijn groeit, maar de uitvoering blijft achterlopen,” klinkt het. “Daarom blijven we aandringen op naleving.”

Conclusie

Het gebrek aan geldige asbestinventarissen in bijna 60 procent van de bedrijven en 40 procent van de scholen is een alarmerend signaal. Voor Michiel en Emilie werd het plots realiteit: een gevaar dat jarenlang sluimerde, brak opeens door en zette hun gezondheid en werkleven op het spel.

Preventie, bewustwording en handhaving zijn cruciaal om herhaling te voorkomen. Want zolang bedrijven en scholen blijven aarzelen of bang zijn voor de uitkomst van een asbestinventaris, blijft een sluipend en dodelijk gevaar in onze gebouwen aanwezig.

Werknemers, ouders en bezoekers hebben recht op een veilige omgeving. De tijd dringt: elke dag dat een asbestinventaris ontbreekt, is een dag waarop iemand onnodig risico loopt.