De verkiezingsuitslag kwam voor velen als een verrassing. Lange tijd leek Geert Wilders af te stevenen op een overtuigende overwinning.

Zijn partij, de PVV, stond wekenlang bovenaan in de peilingen, en de sfeer in zijn achterban was euforisch.

Maar toen de stemmen waren geteld, bleek de werkelijkheid anders: Wilders won niet genoeg om een absolute meerderheid te vormen en zag hoe partijen op het laatste moment kiezers aan zich wisten te binden. Hoe kon dat gebeuren?

▼ Ad by Refinery89

Wat ging er mis in de laatste fase van de campagne? En waarom lukte het de PVV niet om die overweldigende voorsprong vast te houden?

Wie de campagne van Wilders volgde, zag iets opmerkelijks: hij had zijn momentum weken vóór de verkiezingen te pakken.

Zijn standpunten over migratie, nationale identiteit en veiligheid kregen veel aandacht, en zijn directe stijl sloeg aan bij een groot deel van de kiezers. Maar in de laatste week draaide het tij. Andere partijen, waaronder D66 en VVD, wisten via een offensieve mediacampagne twijfelende kiezers over te halen.

Volgens politicologen is timing cruciaal in een verkiezingsstrijd. Een partij die te vroeg piekt, loopt het risico dat het effect wegebt op het moment dat kiezers daadwerkelijk naar de stembus gaan. Dat lijkt precies wat er bij de PVV gebeurde.

Terwijl Wilders al wekenlang de toon zette, wisten zijn tegenstanders op het laatste moment een nieuwe boodschap te brengen: stabiliteit, redelijkheid en internationale geloofwaardigheid.

Officieel wilde niemand nog spreken van een cordon sanitaire – het informele verbond waarbij andere partijen weigeren met Wilders samen te werken – maar in de praktijk speelde het opnieuw een grote rol.

De suggestie dat de PVV misschien wel de grootste zou worden, maar vervolgens geen enkele coalitiepartner zou vinden, zorgde voor twijfel bij gematigde kiezers.

▼ Ad by Refinery89

Veel Nederlanders wilden wél een signaal afgeven, maar geen politieke chaos. En hoewel Wilders zijn toon in de laatste weken zichtbaar matigde, bleef de angst bestaan dat een stem op de PVV uiteindelijk zou leiden tot een langdurige formatiecrisis of onbestuurbaar land.

Daardoor kozen sommige kiezers voor partijen die ideologisch verwant waren, maar wel als “reëler” werden gezien – zoals BBB of NSC.

In de aanloop naar de verkiezingen probeerde Wilders zich te profileren als een premier van nationale eenheid. Hij benadrukte dat hij “de premier voor alle Nederlanders” wilde zijn, en liet harde uitspraken uit het verleden zoveel mogelijk achterwege.

Hoewel die strategie in eerste instantie werkte, zagen veel analisten dat de geloofwaardigheid ervan ter discussie stond.

Zijn tegenstanders gebruikten elke gelegenheid om oude uitspraken opnieuw onder de aandacht te brengen – over de islam, de rechtsstaat of de media – en die herinnering was genoeg om sommige kiezers te doen twijfelen.

Volgens onderzoek van Ipsos gaven veel kiezers aan dat ze Wilders “te ver vonden gaan” in het verleden, ondanks waardering voor zijn eerlijkheid en passie.

De PVV kreeg enorm veel media-aandacht. Elk optreden van Wilders werd uitgelicht, elk debatfragment ging viraal.

▼ Ad by Refinery89

Toch blijkt uit data-analyse dat meer zichtbaarheid niet altijd positief uitpakt. Terwijl zijn achterban enthousiast bleef, raakten sommige onbesliste kiezers juist vermoeid van de constante controverse.

Daarnaast speelden talkshows en kranten in op de spanning: wat als Wilders écht zou winnen?

Die speculatieve toon zorgde bij sommige kiezers voor onzekerheid. Politieke commentatoren spraken zelfs van een “angstreflex” – mensen die in de laatste dagen toch kozen voor gevestigde partijen om de internationale reputatie van Nederland niet op het spel te zetten.

Een van de verrassingen van de verkiezingen was de plotselinge opleving van D66 onder leiding van Rob Jetten. Waar de partij eerder dramatisch laag stond in de peilingen, wist ze in de laatste dagen veel publiciteit te genereren met de boodschap van “vernieuwing zonder chaos”.

Jetten positioneerde zichzelf als het tegenovergestelde van Wilders: jong, positief, Europees en sociaal-liberaal.

Die tegenstelling werkte effectief, zeker onder stedelijke en hoger opgeleide kiezers die twijfelden tussen D66, GroenLinks-PvdA en strategisch stemmen om Wilders buiten het torentje te houden.

Die strategische reflex — stemmen op een partij die kans had om Wilders te blokkeren — speelde hem waarschijnlijk de das om.

▼ Ad by Refinery89

De kracht van Wilders is altijd geweest dat hij helder en herkenbaar spreekt. Zijn boodschap is eenvoudig: Nederland eerst, immigratie beperken, en de stem van de gewone Nederlander terugbrengen naar Den Haag. Maar die eenvoud heeft ook een keerzijde.

In tegenstelling tot andere partijen breidde de PVV haar thema’s nauwelijks uit. Waar BBB en NSC kiezers aanspraken met thema’s als woningnood, zorg en bestaanszekerheid, bleef Wilders vooral hameren op migratie en veiligheid.

Voor zijn trouwe aanhang is dat precies waarom ze hem steunen, maar voor nieuwe kiezers was het niet genoeg om de sprong te wagen.

Een ander belangrijk element was de angst voor polarisatie. Hoewel Wilders veel steun kreeg van mensen die verandering wilden, was er ook een groot deel van de bevolking dat juist rust zocht. Na jaren van politieke spanningen, coronacrisis en internationale onrust was de behoefte aan stabiliteit groot.

De gedachte dat een kabinet met de PVV aan het roer mogelijk zou leiden tot botsingen met de EU, rellen of diplomatieke spanningen, speelde mee bij de uiteindelijke keuze van kiezers. In dat opzicht was de boodschap van Wilders te fel voor mensen die liever een tussenweg zochten.

Op platforms als Facebook, X en TikTok had Wilders een enorme aanwezigheid. Zijn uitspraken werden massaal gedeeld en hij wist veel jongeren te bereiken met korte, krachtige video’s.

Toch vertaalde dat online succes zich niet één op één naar stembuswinst.

▼ Ad by Refinery89

Veel volgers blijken “stille sympathisanten” – ze vinden Wilders dapper of grappig, maar stemmen uiteindelijk op een andere partij. Het laat zien dat online populariteit niet automatisch politieke macht oplevert.

De verkiezingsuitslag laat zien dat er wel degelijk draagvlak is voor de thema’s van de PVV, maar dat kiezers twijfelen aan de uitvoerbaarheid.

Als Wilders in de toekomst echt wil regeren, zal hij moeten laten zien dat hij niet alleen protest vertegenwoordigt, maar ook stabiliteit kan bieden.

Een meer uitgebalanceerde boodschap – met concrete plannen over wonen, zorg en economie – zou zijn beweging breder kunnen maken. Tegelijk zal hij moeten leren omgaan met het politieke spel: bondgenoten zoeken, vertrouwen winnen en niet alles afdoen als “het kartel”.

Een belangrijk punt dat niet onderschat mag worden, is het feit dat bijna alle grote partijen vooraf duidelijk maakten niet met Geert Wilders te willen samenwerken. Zo gaf de VVD onder leiding van Dilan Yeşilgöz aan dat een coalitie met de PVV “onmogelijk” was.

D66 sloot samenwerking volledig uit, en ook GroenLinks-PvdA liet weten dat een kabinet met Wilders voor hen “onbespreekbaar” is.

Zelfs het CDA gaf aan dat de PVV voor hen geen coalitiepartner kon zijn.

▼ Ad by Refinery89

Dat gezamenlijke front van afwijzing had een groot psychologisch effect op de kiezer: velen kregen het gevoel dat een stem op Wilders weinig nut had, omdat hij hoe dan ook buiten de regeringsvorming gehouden zou worden.

Bovendien groeide de angst voor bestuurlijke chaos – een situatie waarin Wilders wel de meeste stemmen zou krijgen, maar geen werkbare meerderheid kon vormen.

Geert Wilders verloor deze verkiezingen niet omdat zijn thema’s onbelangrijk zijn, maar omdat hij er niet in slaagde het vertrouwen van het midden te winnen. Zijn achterban bleef trouw, maar de twijfelende kiezer koos veiligheid boven verandering.

De echte reden dat Wilders de verkiezingen niet won, is dus niet zijn boodschap, maar zijn imago. Zolang dat symbool blijft staan voor strijd in plaats van stabiliteit, zal hij altijd dicht bij de winst komen — maar net niet over de streep gaan.