De gemeenteraadsverkiezingen vallen dit jaar midden in de islamitische vastenmaand ramadan.

Dat levert volgens de Amsterdamse DENK-leider Sheher Khan praktische problemen op voor moslims die betrokken zijn bij het stemmen of werken als vrijwilliger op een stembureau.

Tijdens een recente raadsvergadering stelde Khan daarom een opvallend voorstel voor: het neerzetten van dadels en melk op stembureaus, zodat mensen bij zonsondergang direct hun vasten kunnen verbreken.

Het verzoek zorgde vrijwel meteen voor felle reacties uit de politiek, vooral vanuit rechtse partijen die vinden dat religieuze gebruiken geen invloed mogen hebben op de organisatie van verkiezingen.

Wat begon als een discussie over praktische oplossingen, groeide binnen enkele uren uit tot een bredere discussie over neutraliteit, religie en de rol van de overheid tijdens verkiezingen.

Verkiezingen midden in ramadan zorgen volgens DENK voor uitdagingen

De verkiezingen op 18 maart vallen precies in een periode waarin moslims vasten van zonsopkomst tot zonsondergang.

Khan wees erop dat veel vrijwilligers op stembureaus zelf deelnemen aan de ramadan en daarom tijd moeten krijgen om hun vasten te verbreken.

Volgens hem zorgt dat voor praktische vragen:

• Wanneer mogen vrijwilligers kort weg voor iftar?

• Hoe gaat de gemeente om met drukte rond zonsondergang?

• Wat betekent dit voor de stemopkomst uit wijken met veel moslims?

Khan zei hierover tijdens het debat dat de gemeente hierop moet anticiperen. Hij noemde het “onrealistisch” om te verwachten dat vrijwilligers op stembureaus precies tijdens de iftar kunnen blijven doorwerken zonder ondersteuning.

Halsema erkent probleem, maar ziet weinig ruimte

Burgemeester Femke Halsema gaf toe dat de timing van de verkiezingen lastig kan zijn. Ze erkende dat vrijwilligers rekening moeten houden met hun vasten en dat het rond iftar drukker kan worden op de stembureaus.

Toch wees ze erop dat de gemeente weinig mogelijkheden heeft om structurele aanpassingen te doen. De regels zijn volgens haar strikt:

• De stembureaus kunnen niet tijdelijk sluiten.

• Per locatie mag maar één persoon tegelijkertijd weg.

• De openingsuren van 7.30 uur tot 21.00 uur zijn wettelijk bepaald.

Volgens Halsema zijn vrijwilligers vooraf geïnformeerd over de werktijden. Het is volgens haar aan hen om binnen die kaders hun vastenmoment te organiseren.

Khan vreest lagere opkomst in wijken met veel moslims

Naast de vrijwilligers gaat het volgens Khan ook om de stemmers. Iftar valt tussen 18.00 en 18.30 uur, een tijdstip waarop veel mensen net klaar zijn met werk. Volgens hem bestaat het risico dat mensen dan moeten kiezen: meteen naar huis om te eten, of eerst stemmen.

Volgens Khan zou dit mensen kunnen ontmoedigen om hun stem uit te brengen. Hij riep de burgemeester op om “creatief mee te denken”, zodat de opkomst niet onnodig daalt.

Halsema maakte duidelijk dat daar volgens haar weinig aanleiding voor is. Ze wees erop dat stembureaus ruim dertien uur open zijn en dat er voldoende mogelijkheden zijn om buiten iftar-tijd te gaan stemmen.

Het voorstel dat voor verbazing zorgde: dadels en melk op stembureaus

Toen Halsema vroeg welke oplossingen Khan zelf voor ogen had, kwam de DENK-politicus met een voorstel dat direct voor ophef zorgde: op elk stembureau dadels en melk neerzetten, zodat moslims bij zonsondergang hun vasten kunnen verbreken zonder het stembureau te verlaten.

Volgens Khan zou dat:

• rust geven voor vrijwilligers

• drukte verminderen

• ervoor zorgen dat mensen niet twijfelen om nog te stemmen

Het voorstel werd door sommige partijen direct als “te vergaand”, “onwenselijk” en zelfs “onvoorstelbaar” omschreven.

Rechtse partijen reageren woedend

De reactie op sociale media liet niet lang op zich wachten. JA21-raadslid Kevin Kreuger sprak van een “bizar” idee en waarschuwde voor precedenten.

Volgens hem is het de taak van de overheid om neutraal te blijven tijdens verkiezingen, en het aanbieden van religieus eten en drinken op stembureaus hoort daar volgens hem niet bij.

Ook VVD’er Daan Wijnants was duidelijk. Hij stelde dat Amsterdam een seculiere stad is en dat de overheid geen speciale faciliteiten moet aanbieden voor religieuze tradities.

Wijnants stelde:

• geen dadels en melk op de stembureaus

• geen verlengde openingstijden

• geen aanpassingen die een religie voortrekken

Volgens hem moeten verkiezingen volledig neutraal georganiseerd worden en mag geen enkele religieuze groep worden bevoordeeld.

Halsema blijft neutraal: verzoek wordt doorgeleid, maar weinig kans op uitvoering

De burgemeester gaf aan dat ze het verzoek van DENK zal doorgeleiden naar het college, zoals gebruikelijk is.

Tegelijkertijd maakte ze duidelijk dat de gemeente niet zomaar religieuze voorzieningen kan treffen op officiële locaties zoals stembureaus.

Haar eerdere woorden benadrukten al dat er “beperkt” speelveld is en dat structurele veranderingen niet mogelijk zijn. Voor velen was duidelijk: dat verzoek haalt het waarschijnlijk niet.

Debat laait op: hoe ver moet de overheid gaan om rekening te houden met religie?

Het voorstel van DENK laat opnieuw zien hoe gevoelig de discussie is rondom religieuze neutraliteit van de overheid.

Voor sommigen is het logisch om rekening te houden met religieuze feestdagen of gebruiken, zeker als verkiezingen daar middenin vallen. Voor anderen hoort religie helemaal niet thuis in publieke instellingen die voor iedereen gelijk moeten functioneren.

Het debat raakt bredere thema’s:

• Hoe neutraal moet de overheid zijn?

• Moet de overheid zich aanpassen aan religieuze gebruiken?

• Is een praktische oplossing automatisch politieke beïnvloeding?

• Wanneer gaat faciliteren over in voorrang geven?

Deze vragen zullen de komende weken vermoedelijk nog vaker worden gesteld, zeker nu de verkiezingen dichterbij komen.

DENK blijft bij standpunt: gemeente moet moslims faciliteren

Khan benadrukte na afloop dat zijn voorstel niet bedoeld is als religieuze beïnvloeding, maar juist als praktische ondersteuning.

Volgens hem moet de gemeente net zo flexibel zijn als bij andere groepen die specifieke behoeften hebben, zoals ouderen of mensen met een beperking.

Hij stelde dat in een diverse stad als Amsterdam niet alleen “neutraliteit” telt, maar ook “inclusie en begrip van verschillende levensstijlen”.

Conclusie: voorstel voor dadels en melk zorgt voor breed politiek debat

Het idee van DENK om dadels en melk neer te zetten op stembureaus heeft duidelijk veel losgemaakt. Waar DENK spreekt over praktische oplossingen voor een religieuze verplichting, zien andere partijen het als een gevaarlijke precedent en een aantasting van de neutraliteit van de verkiezingen.

Met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht staat vast dat dit debat voorlopig nog niet verstomt. Het laat zien hoe religieuze tradities, politiek en praktische organisatie steeds vaker botsen in een stad die zo divers is als Amsterdam.