Het is een tafereel dat maandenlang ondenkbaar was. Gemaskerde en gewapende mannen van de Al-Qassam Brigades, de militaire tak van Hamas, patrouilleren weer openlijk door de straten van Gaza. Na een verwoestende oorlog die de Gazastrook in puin legde en de Hamas-leiding dwong onder te duiken, is hun aanwezigheid een teken van een dramatische en uiterst controversiële wending. De meest schokkende onthulling is echter niet hun terugkeer, maar wie deze mogelijk maakt: de Verenigde Staten, via een stilzwijgende overeenkomst als onderdeel van het broze staakt-het-vuren.

Bronnen binnen zowel Palestijnse als internationale kringen bevestigen dat de terugkeer van Hamas als ordehandhaver deel uitmaakt van een ongeschreven afspraak. Washington, dat Hamas officieel als een terroristische organisatie beschouwt, staat oogluikend toe dat de groep een machtsvacuüm opvult dat dreigde uit te monden in totale anarchie. Zonder een functionerende politiemacht waren plunderingen, geweld tussen clans en chaos aan de orde van de dag. Voor de VS en andere bemiddelaars was de keuze een duivels dilemma: het risico op complete wetteloosheid of de acceptatie van een de-facto Hamas-autoriteit om een minimale vorm van orde te garanderen.

Deze pragmatische, zij het voor velen onverteerbare, beslissing is een bittere pil voor Israël. Na een militaire campagne met het uitgesproken doel om Hamas volledig te vernietigen, moet de Israëlische regering nu toezien hoe haar aartsvijand, met medeweten van haar belangrijkste bondgenoot, de controle op straat weer overneemt. Het ondermijnt het narratief van een militaire overwinning en roept fundamentele vragen op over de strategie en de langetermijndoelen van de oorlog. In de wandelgangen in Tel Aviv wordt gesproken van verraad en een gevaarlijk precedent.

Voor de bevolking van Gaza zijn de gevoelens gemengd. Enerzijds is er de opluchting dat er een einde komt aan de wetteloosheid die hun dagelijks leven onveilig maakte. De gewapende patrouilles van Hamas hebben een afschrikwekkend effect op criminele bendes. Anderzijds betekent het de terugkeer van een autoritair regime dat velen verantwoordelijk houden voor de cyclus van geweld en de catastrofale levensomstandigheden. “We hebben nu te kiezen tussen chaos en Hamas,” vertelt een inwoner anoniem. “Geen van beide is de toekomst waar we op hoopten.”

De patrouilles van Hamas zijn momenteel gericht op het bewaken van markten, het begeleiden van hulpkonvooien en het neerslaan van lokale onrust. Ze opereren niet als een officieel leger, maar als een schaduwpolitie, een zichtbaar symbool van wie er uiteindelijk de macht heeft in het door oorlog verscheurde gebied. Analisten waarschuwen dat deze situatie, hoewel misschien noodzakelijk op de korte termijn, uiterst precair is. Het geeft Hamas de legitimiteit en de operationele ruimte om zich te hergroeperen en haar machtsbasis te consolideren.

De vraag die boven de ruïnes van Gaza hangt, is wat er hierna komt. Is dit een tijdelijke noodoplossing in afwachting van een internationaal bestuur, of de onvermijdelijke acceptatie dat Hamas niet militair te verslaan is en een politieke realiteit blijft? Terwijl het staakt-het-vuren standhoudt en er moeizaam wordt onderhandeld over de vrijlating van gijzelaars en gevangenen, wordt de toekomst van Gaza niet in de directiekamers van diplomaten beslist, maar op de straten waar de mannen van Hamas opnieuw de orde handhaven – met een onwaarschijnlijke zegen uit Washington.