De coalitiegesprekken in Den Haag zitten muurvast. Verkenner Wouter Koolmees (D66) voert vandaag een laatste gespreksronde met de leiders van CDA, VVD en D66 en stuurt dinsdag zijn advies naar de Tweede Kamer. Wie het speelveld bekijkt, ziet vooral verstoorde verhoudingen, wantrouwen en rekenwerk dat geen enkel kabinet een meerderheid oplevert.

Coalitieoverleg zit op slot

De gebruikelijke varianten leveren geen werkbare meerderheid op. Een centrumrechtse constructie met VVD, CDA, D66 en JA21 komt simpelweg zetels tekort. Een zogeheten ‘middenkabinet’ met D66, GroenLinks-PvdA, VVD en CDA haalt het ook niet.

Tel daar de blokkades bij op en de impasse is compleet: D66 wil niet opschuiven naar rechts, de VVD wil niet samenwerken met GroenLinks-PvdA, en het CDA zoekt nog altijd naar een duidelijke koers. Het gevolg is dat elk denkbaar alternatief op voorhand wordt dichtgezet.

Koolmees tussen twee kampen

Koolmees probeert de partijen nog één keer om tafel te krijgen. In de praktijk gedraagt hij zich als scheidsrechter in een wedstrijd zonder afspraken: de hoofdrolspelers spreken elkaar tegen, vertrouwen elkaar niet en houden vast aan rode lijnen.

De VVD herhaalt dat samenwerking met GroenLinks-PvdA, onder leiding van Jesse Klaver, onbespreekbaar is. D66, met Rob Jetten als voorman, wijst juist samenwerking met JA21 af. Het CDA, jarenlang de stabiele factor in het midden, staat ertussenin en worstelt met richting en profiel.

De Senaat als breekpunt

Aan het einde van de dag spreekt Koolmees ook met Eerste Kamervoorzitter Mei Li Vos (PvdA). Dat gesprek is belangrijk: zonder steun in de Eerste Kamer valt geen enkel kabinet serieus wetgeving te maken.

Juist daar wringt het. Door splitsingen en afsplitsingen is de Senaat gefragmenteerder dan ooit. Een coalitie die in de Tweede Kamer al wankel is, kan in de Eerste Kamer zomaar struikelen. De kans op stabiel beleid neemt daarmee verder af, en dat weten alle betrokken partijen.

D66 speelt hoog spel

Opvallend detail: Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) en Joost Eerdmans (JA21) zijn vandaag niet uitgenodigd door de verkenner. Dat zegt veel over waar de knelpunten liggen. D66 heeft in de huidige puzzel een sleutelpositie en houdt die voorlopig stevig vast.

Jetten spreekt nog altijd de voorkeur uit voor een ‘progressief middenkabinet’ met D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA. Alleen bestaat dat midden in de huidige verhoudingen nauwelijks: de VVD is duidelijk over haar grens. Dilan Yesilgöz zei recent: “Wij gaan niet regeren met GroenLinks-PvdA.” Daarmee gaat de deur naar links dicht, terwijl D66 de deur naar rechts gesloten houdt.

Blijft er dan nog een opening? Achter de schermen wordt gespeculeerd of D66, als het echt niet anders kan, toch naar een constructie met JA21 wil kijken. Officieel houdt de partij die deur dicht, maar zolang de rekenkunde niet verandert, blijven dit soort scenario’s rondzingen.

CDA in overlevingsmodus

Het CDA onder Henri Bontenbal probeert intussen relevant te blijven. De partij, ooit onmisbaar in elke coalitie, is teruggebracht tot een kleine schakel en worstelt met een geloofwaardig verhaal. Bontenbal benadrukt het belang van “stabiel bestuur”, maar het is lastig om die boodschap te koppelen aan een concreet pad naar een meerderheid.

In de achterban klinkt ongeduld. Een deel wil dat het CDA nadrukkelijker kiest voor samenwerking met VVD, JA21 en eventueel BBB. In Den Haag ligt die route nu niet op tafel, vooral omdat D66 die richting blokkeert. Critici stellen dat zolang Koolmees de verkenning leidt, de contouren van het proces dichter bij de voorkeuren van D66 blijven liggen. Hoe dan ook: een doorbraak levert het tot nu toe niet op.

Waarom het niet alleen een rekensom is

De impasse draait niet alleen om zetels, maar ook om vertrouwen. Partijen die elkaar nodig hebben, zien elkaar tegelijk als risico. Zonder minimale bereidheid om over schaduwen heen te stappen, blijft iedere combinatie kwetsbaar. Dat verklaart ook waarom de verkenner de rust zoekt in een laatste gespreksronde: als er al beweging komt, dan alleen als partijen hun harde voorwaarden iets relativeren.

Wat nu?

De opties zijn niet aantrekkelijk. Een minderheidskabinet is mogelijk, maar wordt in de gefragmenteerde Senaat al snel afhankelijk van losse steun per dossier. Een extraparlementaire variant vraagt veel onderling vertrouwen en discipline, precies waar het nu aan ontbreekt. Nieuwe verkiezingen lijken politiek onaantrekkelijk en bieden geen garantie op een duidelijker uitslag.

Koolmees levert dinsdag zijn advies in. Dat kan neer komen op een oproep tot een brede, inhoudelijke verkenning langs thema’s, of op het testen van een minderheidsconstructie met gedoogsteun. Hoe dan ook: zonder een duidelijke stap richting elkaar blijft het bij praten over praten.

Vooruitblik

Vandaag is beslissend voor de toon van de komende weken. Als VVD en D66 geen enkele beweging laten zien en het CDA geen eigen route kan afdwingen, schuift de formatie opnieuw richting stilstand. De kaarten liggen op tafel, de marges zijn klein en de tijd dringt. Dinsdag weten we of het advies van de verkenner nog lucht in het proces kan brengen, of dat Den Haag op zoek moet naar een totaal andere aanpak.