In Ter Apel lopen de spanningen opnieuw op. Burgemeester Jaap Velema van de gemeente Westerwolde waarschuwt dat het dorp te maken heeft met een zorgelijke ontwikkeling. Niet alleen is het aantal winkeldiefstallen gestegen tot een historisch hoogtepunt, ook groeit de groep kansarme asielzoekers in het aanmeldcentrum stevig door. En dat terwijl vanuit Den Haag eerder werd beloofd dat de overlast juist zou worden aangepakt.

Het beeld dat Velema schetst in de gemeenteraad is weinig rooskleurig: maatregelen blijven uit, afspraken worden niet nagekomen, en de druk op winkels, bewoners en de veiligheid neemt week na week verder toe.

Recordaantal winkeldiefstallen in korte tijd

Dat de situatie in Ter Apel al langer onhoudbaar is, was bekend. Maar de nieuwste cijfers zijn voor de burgemeester aanleiding om opnieuw aan de bel te trekken. In nog geen elf maanden tijd werden er vijftig winkeldiefstallen geregistreerd. Volgens Velema een “treurig record” dat laat zien hoe ernstig de problematiek is geworden.

Ondernemers in Ter Apel waarschuwen al langer voor agressie, diefstallen en intimidatie door een deel van de asielzoekers. Vooral supermarkten en kleinere winkels zouden dagelijks te maken hebben met incidenten. De frustratie onder winkeliers is groot: zij voelen zich onvoldoende beschermd en vinden dat Den Haag te weinig doet om de situatie te verbeteren.

Het gaat volgens de gemeente voornamelijk om kansarme asielzoekers uit zogenoemde veilige landen. Deze groep heeft nauwelijks kans op een verblijfsstatus en verblijft vaak langdurig in en rondom het aanmeldcentrum zonder perspectief. Dat zou volgens zowel ondernemers als bewoners een belangrijke oorzaak zijn van de toenemende overlast.

Beloften uit Den Haag blijven uit

Demissionair minister Mona Keijzer, verantwoordelijk voor Asiel en Migratie, kondigde begin oktober meerdere maatregelen aan die de situatie in Ter Apel moesten verbeteren. Zo zou de procedure voor overlastgevende asielzoekers worden versneld, en zouden er sneller vrijheidsbeperkende maatregelen worden opgelegd aan personen die herhaaldelijk voor problemen zorgen.

Maar volgens burgemeester Velema is er weinig zichtbaar veranderd. In plaats van een afname, ziet hij juist een toename van kansarme asielzoekers in het centrum. En dat druist direct in tegen de beloftes die eerder aan Westerwolde zijn gedaan.

Sterke stijging kansarme groep: zorgen nemen toe

Waar Ter Apel in september nog te maken had met ongeveer vierhonderd kansarme asielzoekers, is dat aantal inmiddels gestegen naar maar liefst 630. Dat is een groei van meer dan vijftig procent in korte tijd. De burgemeester noemt die ontwikkeling zorgwekkend, en vooral onacceptabel omdat de minister eerder het tegenovergestelde had toegezegd.

De voortdurende toestroom zorgt niet alleen voor extra druk op het aanmeldcentrum, maar ook op de leefbaarheid in het dorp. Bewoners geven aan dat ze zich steeds vaker onveilig voelen, vooral in het centrum van Ter Apel waar de meeste winkels zitten. Ook medewerkers van het aanmeldcentrum en vrijwilligers signaleren steeds vaker spanningen.

Minister Keijzer komt naar Ter Apel

Begin december reist minister Keijzer opnieuw naar Ter Apel om tekst en uitleg te geven. Volgens Velema moet ze bij dat bezoek met concrete antwoorden komen, niet met nieuwe beloftes. De gemeente wil onder andere weten hoe het ministerie denkt te voldoen aan de gerechtelijke uitspraak: er mogen niet meer dan tweeduizend asielzoekers in Ter Apel verblijven.

Die grens wordt al weken structureel overschreden. Iedere nacht slapen er meer dan tweeduizend mensen in en rond het aanmeldcentrum. En elke dag dat die grens wordt doorbroken, kost het het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) vijftigduizend euro aan dwangsommen.

Daarmee staat de teller inmiddels op 2,05 miljoen euro — en als de situatie niet verandert, loopt die op tot maximaal vijf miljoen halverwege januari 2026.

Een aanhoudend overvol aanmeldcentrum

Het grootste probleem is dat Ter Apel veel meer mensen opvangt dan waarvoor het ooit bedoeld is. Medewerkers van het centrum noemen de situatie al langer onwerkbaar: te weinig ruimte, te weinig personeel, te veel druk op de voorzieningen.

Ondertussen blijft de doorstroom naar andere locaties achter. Andere gemeenten staan niet te springen om extra opvangplekken te openen, wat de druk in Ter Apel alleen maar verder vergroot. Het gevolg is een centrum dat structureel overvol zit, en een dorp dat de lasten daarvan dagelijks voelt.

Druk op winkeliers en bewoners neemt toe

Dat de winkeldiefstallen oplopen, komt volgens de burgemeester niet uit de lucht vallen. Ondernemers in Ter Apel hebben al vaker aangegeven dat ze het zat zijn. Sommigen overwegen zelfs hun winkel te sluiten of in ieder geval aan te passen hoe en wanneer zij open blijven.

De toegenomen overlast zorgt daarnaast voor spanningen onder inwoners. Bewoners zeggen dat ze ’s avonds niet altijd meer met een gerust hart over straat gaan. Hoewel de meerderheid van de asielzoekers geen problemen veroorzaakt, is een kleine groep genoeg om de veiligheid te ondermijnen.

Een situatie die vraagt om echte maatregelen

Burgemeester Velema laat in duidelijke bewoordingen merken dat zijn geduld op is. Hij wil niet opnieuw alleen maar toezeggingen horen, maar concrete plannen die daadwerkelijk uitvoerbaar zijn. Hij benadrukt dat de veiligheid van winkeliers, omwonenden, medewerkers en ook goedwillende asielzoekers moet worden gegarandeerd.

Tot die tijd blijft Ter Apel een brandpunt van discussie binnen de landelijke politiek. De vraag is vooral hoe lang de situatie nog kan duren voordat er noodzakelijke, structurele oplossingen komen.