In Nederland praat iedereen over wonen, maar zelden zo groots als nu. De analyse van de woonbelofte van D66 zet de discussie op scherp. Klinkt grootschalig bouwen als dé oplossing, of loop je dan vast in geld, regels en ruimte?

In deze blog lees je wat het plan precies beoogt, waarom experts het afwijzen en welke knelpunten het woonbeleid echt bepalen.

Woonbelofte D66 uitgekleed

D66 kwam met een simpel klinkende gedachte: als binnen steden bouwen stokt, begin dan vers met tien nieuwe steden. Zo omzeil je ruimtegebrek, bezwaarprocedures en eindeloos gesteggel per wijk. Het idee was een totaalpakket: woningen, vervoer, energie, natuur en voorzieningen slim op elkaar afstemmen.

De partij gebruikte daarvoor concrete verbeelding, zoals een voorgestelde IJstad tussen Almere en Amsterdam. Een stad die vanaf de eerste schets draait op goede infrastructuur en openbaar vervoer. Zo’n masterplan zou volgens D66 sneller en moderner zijn dan het opvullen van iedere lege plek in bestaande buurten.

De belofte sloot aan bij de druk op de woningmarkt: lange wachttijden en stijgende prijzen. Na de campagne komt echter de vraag: houdt dit stand buiten de verkiezingsretoriek?

Kritiek van de woningmarktexpert

Hoogleraar Peter Boelhouwer was bij WNL kraakhelder: het plan is volgens hem totaal onrealistisch. Hij wijst op drie zwakke plekken: waar bouw je, wie betaalt dat en wie moet het doen? Bij de genoemde IJstad ziet hij direct een rode vlag.

Volgens hem snijdt die locatie dwars door drinkwater- en natuurgebieden. Dit leidt tot vergunningentrajecten vol obstakels, hoge kosten en jarenlange juridische risico’s. In zijn woorden: niet verdedigbaar.

En dan de kosten: voor complete steden heb je niet alleen huizen nodig, maar ook spoorlijnen, wegen, bruggen, waterzuivering, energie, ziekenhuizen, scholen, parken en werkplekken. Dat is geen klus van een kabinetsperiode, maar van decennia aan planning en investeringen.

Bouwcapaciteit op de rem

Zelfs zonder nieuwe steden loopt de bouw al achter. Vorig jaar kwamen er volgens Boelhouwer 69.000 woningen bij, terwijl er meer dan 100.000 extra huishoudens bijkwamen. Deze aanwas komt vooral door migratie en demografische verschuivingen, zoals meer eenpersoonshuishoudens.

Die structurele groei maakt dat de achterstand oploopt, zelfs als de bouw aantrekt. Ondertussen worstelen aannemers met stikstofregels, tekorten aan vakmensen, stijgende kosten en schaarse locaties.

Het huidige streven van 100.000 woningen per jaar lijkt al een uitdaging; hele steden erbovenop stapelen is dan een nog grotere uitdaging.

Vraag groeit harder dan het aanbod

Volgens verschillende specialisten gaat het mis aan de vraagkant. Die stijgt sneller dan de productie kan bijbenen, met oorzaken als migratie, vergrijzing en hogere woonwensen. Zelfs als er fors wordt gebouwd, blijft de vraag of dat voor starters, gezinnen en middeninkomens betaalbaar genoeg uitpakt.

Critici leggen uit dat nieuwe steden vaak duurder zijn om te ontwikkelen. Hogere ontwikkelkosten vertalen zich niet vanzelf in betaalbare huren of koopprijzen. Wie nu al moeite heeft om in te stappen, wordt met alleen grootschaligheid niet geholpen.

Les uit Almere

Almere is de geschiedenisles die iedereen kent. Begonnen in de jaren zeventig in de Flevopolder groeide de plek uit tot een volwaardige stad met meer dan 200.000 inwoners. Dat klinkt als een succesverhaal, maar de route was lang en intensief.

Niet alleen huizenbouw kostte tijd, juist de voorzieningen vroegen enorme inzet: scholen, sport, zorg, openbaar vervoer, werk en de sociale structuur. En zelfs nu is Almere deels afhankelijk van de regio voor banen en grotere diensten. Tien keer zo’n traject tegelijk? Dan moet de lat extreem hoog worden gelegd.

Rol van media in de campagne

Er klinkt ook kritiek op de publieke discussie zelf. Tijdens de campagne zouden media het plan te vriendelijk hebben benaderd. De zware vragen kwamen pas na het tellen van de stemmen.

De kritiek: het klonk aantrekkelijk, maar de structurele problemen werden onderbelicht. Nu het campagnedecor is opgeruimd, nemen kritische analyses de plaats in. En daarin domineren de reken- en uitvoeringsvragen, plus de milieukwesties en beperkte bouwlocaties.

Politieke verdediging van D66

D66 houdt vast aan het idee dat je met kleine oplossingen niet uit de crisis klimt. In hun redenering zorgt grootschalige planning voor kwaliteit: ruimte, sterke infrastructuur, duurzame energie en toekomstbestendige steden. Bouwen op grote schaal zou efficiënter zijn dan elk braakliggend hoekje in bestaande steden opvullen.

Voorstanders zeggen: we grijpen al decennia naar pleisters, terwijl de druk blijft stijgen. Tijd voor een grote sprong, niet voor mikado met bouwplannen. Ambitie is hier geen luxe, maar een noodzaak.

Knelpunten op een rij

De praktijk is minder romantisch dan de schets. De grootste struikelblokken zijn duidelijk en hebben weinig geduld met dromen. Hier knelt de schoen vooral:

• Geld: nieuwe steden vergen tientallen miljarden en een lange adem.
• Locaties: drinkwater, natuur en infrastructuur beperken waar je kunt bouwen.
• Uitvoeringskracht: de bouw draait nu al op of over de grens.
• Regels: stikstof, natuurbescherming en vergunningen vertragen vrijwel alles.
• Demografie: de vraag groeit sneller dan de bouw kan leveren.

Zelfs als die horde wordt genomen, duurt het decennia voordat nieuwe steden echt functioneren. Voor de huidige krapte biedt dat nauwelijks verlichting.

Wat betekent dit voor beleid?

Het gesprek over de analyse van de woonbelofte van D66 toont hoe complex de woonopgave is. Een wonderoplossing ontbreekt, hoeveel spotlights je er ook op zet. Experts pleiten daarom voor een mix die wél in beweging komt.

Versnellen waar het kan, aanhaken bij bestaande infrastructuur en regio’s laten samenwerken. Slim gebruik van wat er al staat, tijdelijke woningen en betere doorstroming van senioren worden ook genoemd. Niet zo glanzend als een nieuwe skyline, wel sneller uitvoerbaar.

Of geheel nieuwe steden toch in de gereedschapskist blijven, is een politieke keuze. Daarvoor is wil, financiering en een langetermijnvisie nodig. En ondertussen tikt de vraag door.

Ambitie versus haalbaarheid

D66 zette met het plan een grootse toon neer. Tegelijkertijd waarschuwen experts voor overschatting van geld, ruimte en menskracht. Het Nederlandse bouwsysteem schuurt al jaren tegen zijn plafond aan.

Zonder fundamentele verandering blijven megaprojecten steken in tekentafels en tribunegesprekken. De vraag aan jou: kies je voor lef met nieuwe steden, of voor sneller effect binnen de grenzen van vandaag? Laat het weten aan ons, we lezen graag mee.

FAQ

Wat houdt de analyse van de woonbelofte van D66 precies in?

De analyse van de woonbelofte van D66 gaat over het plan om tien nieuwe steden te bouwen om de woningnood te verminderen, inclusief voorbeelden als een IJstad tussen Almere en Amsterdam. De kern was een totaalconcept waarin woningen, infrastructuur, energie, natuur en voorzieningen vanaf het begin samen worden ontworpen.

Waarom noemen experts het plan onrealistisch?

Volgens hoogleraar Peter Boelhouwer botsen het plan en de realiteit op locaties, kosten en uitvoeringskracht. Drinkwater- en natuurgebieden, decennialange investeringen en een overbelaste bouwsector maken snelle realisatie onwaarschijnlijk.

Helpt bouwen van nieuwe steden tegen de huidige woningnood?

Nieuwe steden vergen tientallen jaren voordat ze volledig functioneren. Daardoor bieden ze weinig soelaas voor de directe krapte, zeker omdat vraaggroei nu al sneller gaat dan de bouwproductie.

Wat zijn de grootste obstakels voor het plan?

De belangrijkste knelpunten zijn geld, schaarse geschikte locaties, beperkte uitvoeringscapaciteit, strenge regels rond stikstof en natuur en een demografie waarbij de vraag hard blijft groeien. Die combinatie vertraagt of blokkeert vrijwel elk megaproject.

Bestaat er een alternatief pad binnen het woonbeleid?

Experts wijzen op versnellen waar het kan, bouwen nabij bestaande infrastructuur, regionale samenwerking en beter benutten van de bestaande voorraad. Ook tijdelijke woningen en het stimuleren van doorstroming van senioren worden genoemd als sneller uitvoerbare opties.