In de formatie draait alles om timing en vertrouwen, en precies daar komt een nieuwe factor in het spel: formatie onder hoogspanning. Je voelt het misschien ook: hoe houd je koers als het speelveld per dag verandert en de regels ineens anders worden toegepast?

In deze blog neem ik je mee in wat er speelt, waarom dit zoveel losmaakt en wat je kunt verwachten in de komende weken.

De verschuiving in de stoel

De Tweede Kamer is nog maar net gewend aan een nieuwe voorzitter, en toch staat de volgende verrassing alweer op stapel. Thom van Campen (VVD) neemt de hamer over van Martin Bosma (PVV), wat door meerdere fracties als rustiger en neutraler is ontvangen.

Maar het is de nasleep die de echte storm veroorzaakt.

Kort nadat Bosma zijn vertrek als voorzitter bevestigde, gaf hij aan niet als ondervoorzitter verder te willen. Dat gaf ruimte in het Presidium, het team dat de regels, agenda en werkafspraken van de Kamer vormgeeft.

Precies daar duikt nu een onverwachte naam op: Geert Wilders zelf.

Waarom die presidiumstoel telt

Het Presidium regelt de spelregels van het Kamerwerk, van spreektijden tot vergaderstructuur. Traditioneel zitten daar mensen die hun strijdlust even parkeren en procedure boven politiek plaatsen.

Een partijleider die daar aanschuift, is allesbehalve alledaags.

Door die plek in te nemen, schuift Wilders niet alleen dichter naar de macht; hij zit er middenin. Hij zit aan tafel waar de koers van het debat wordt uitgezet, met camera’s en microfoons nooit ver weg.

D66 onder druk

D66 heeft jarenlang ingezet op scheiding tussen politiek en procedure en profileert zich als hoeder van neutraliteit. Juist daarom wringt deze stap voor hen.

Een prominente rol voor Wilders in het Presidium maakt het voor D66 lastiger om die lijn zichtbaar vol te houden.

De timing is onhandig voor een partij die in de formatie zowel invloed wil behouden als een herkenbaar profiel wil laten zien. Het beeld dat Wilders debatten kan leiden, legt extra spanning op een toch al kwetsbaar proces.

En beeldvorming telt – zeker wanneer de marges klein zijn.

Hoe we hier kwamen

De kettingreactie startte bij de voorzitterswissel: Bosma eruit, Van Campen erin. Een keuze die bij verschillende partijen vertrouwen wekte in rustiger debatleiding.

Vervolgens wees Bosma een rol als ondervoorzitter van de hand, en ontstond er een vacature met gewicht.

De PVV pakte de kans en schoof Wilders naar voren. Dat past in een bredere beweging: de partij zoekt niet alleen het debat, maar ook de stoelen waar de knoppen zitten.

Oppositie voeren is één ding, institutionele invloed iets anders – en dat laatste staat nu op het spel.

Waarom dit afwijkt van de norm

Een partijleider in het Presidium is zeldzaam. Meestal gaan die rollen naar Kamerleden die niet midden in de politieke vuurlinie staan.

Ondervoorzitters moeten vooral neutraal zijn en het debat soepel laten verlopen.

Met Wilders verandert dat beeld. Hij is niet iemand die in de luwte opereert, en hij heeft uitgesproken standpunten over onderwerpen die regelmatig de Kamer agenderen.

Dat vergroot de zichtbaarheid – en de spanning.

Reacties: van nuchter tot fel

Sommige fracties zien in Wilders een ervaren debater die de regels kent en orde kan bewaken. Anderen vrezen dat de grens tussen voorzitter en partijleider vervaagt.

De hamer vasthouden en tegelijk scherp in het debat staan, voelt voor hen als een botsing.

D66 schaart zich in de bezorgde hoek. Als bewaker van procedurele onafhankelijkheid ziet de partij een risico voor de uitstraling van neutraliteit.

En in een formatie is perceptie vaak even bepalend als de papieren werkelijkheid.

Wat Wilders hiermee kan winnen

De voorzitterstafel is een podium waar iedereen naar kijkt, letterlijk en figuurlijk. Daar zitten betekent: zichtbaar zijn, ingrijpen wanneer het rumoerig wordt, en het ritme van de avond bepalen.

Dat is invloed die verder reikt dan spreektijd alleen.

Door in het Presidium te zitten, kan de PVV dichter tegen de kern van de Kamerorde aan leunen. Het zendt bovendien een signaal uit: we doen niet alleen mee, we bepalen mee.

Voor partijen die op neutraliteit hameren – denk aan D66 – voelt dat als extra druk in onderhandelingen.

Waar debatten anders gaan voelen

Hoe vaak Wilders daadwerkelijk de hamer pakt, hangt af van agenda’s en beschikbaarheid. Maar als hij plaatsneemt, gaat hij over interrupties, spreektijden en orde.

Precies die knoppen kunnen tijdens verhitte thema’s het verschil maken.

Dossiers als migratie of Europese samenwerking, waarbij PVV en D66 vaak botsen, krijgen dan een andere lading. Formeel blijft het Reglement van Orde leidend, maar in de praktijk weegt elk gebaar dubbel.

Wie er nog meer in het presidium zit

Volgens wat daarover rondgaat, bestaat het Presidium uit meerdere stromingen, met vertegenwoordigers van onder meer D66, CDA, GL-PvdA, JA21 en VVD.

Dat brede spectrum moet het Kamerwerk evenwichtig houden.

Juist daarom valt de aanwezigheid van een partijleider extra op. Normaal staat het Presidium symbool voor procedurele rust; nu schuift een hoofdrolspeler aan.

Wat dit doet met de formatie

De timing snijdt hout. Partijen hebben elkaar nodig, maar houden elkaars bewegingen scherp in de gaten. D66 probeert de rol van democratisch geweten vast te houden, terwijl Wilders via een officiële positie institutionele invloed claimt.

Dat heeft twee effecten: aan de formatietafel wordt het spannender, en buiten die tafel groeit de discussie.

Kiezers die vrezen voor politisering zien hun zorgen bevestigd, terwijl anderen dit juist zien als normalisering bij een grote partij.

Blik vooruit: weken met frictie

De komende tijd draait om drie vragen: hoe vaak neemt Wilders de hamer, hoe vindt Van Campen zijn draai als voorzitter, en hoe positioneert D66 zich zonder greep te verliezen op haar kernwaarden.

Dat trio gaat direct het klimaat in Den Haag bepalen.

Eén ding staat vast: dit is meer dan een personele mutatie. Het is strategie, signaal en drukmiddel ineen.

En daarom tikt de klok harder voor partijen die Wilders liever op afstand zien.

Wie trekt aan welke touwtjes

Achter de schermen draait het niet alleen om woorden, maar om posities. In een formatie zijn zichtbare rollen goud waard, omdat ze gezag uitstralen.

Wie de hamer kan overnemen, kan ook de toon zetten.

Vraag jezelf af: zou jij onderhandelen met iemand die morgen de vergaderorde mede bepaalt? Voor veel fracties is dat precies de puzzel.

Dekking zoeken, zonder de schijn van angst; meebewegen, zonder profilering te verliezen.

Wat jij hiervan moet onthouden

– Formatie onder hoogspanning betekent dat symboliek en timing zwaarder wegen dan normaal.

– Een partijleider in het Presidium is uitzonderlijk en verandert de dynamiek.

– D66 voelt de druk omdat neutraliteit en zichtbaarheid hier botsen.

Kleine momenten, groot effect

Een interruptie terugfluiten, een spreektijd verkorten, een debat sneller afronden: het zijn handelingen die technisch zijn, maar politiek meewegen.

Wie de procedure beheerst, kan de avond vormgeven.

Daarom weegt elke voorzittersbeurt dubbel in dit klimaat. Elke keuze legt spanningsdraden bloot tussen inhoud en orde – een dunne lijn die nu publiek zichtbaar wordt.

Wat dit zegt over de PVV

De PVV beweegt van buitenstaander naar medevormgever van instituties. Niet alleen knokken in het debat, maar ook stoelen bezetten waar besluiten vallen.

Dat is geen kleine draai, en andere partijen reageren daar scherp op.

Voor de achterban is die zichtbaarheid een signaal: meedoen is nu letterlijk plaatsnemen. Voor tegenstanders is het juist de vraag: hoeveel neutraliteit blijft er over als partijleiders de hamer vasthouden?

FAQ

Wat betekent formatie onder hoogspanning in deze context?

Het verwijst naar een formatiefase waarin timing, zichtbaarheid en machtsposities extra zwaar wegen, mede door de mogelijke toetreding van Geert Wilders tot het Presidium.

Waarom zet de presidiumzet van Wilders D66 onder druk?

D66 profileert zich als bewaker van procedurele neutraliteit, terwijl een partijleider in het Presidium juist die scheiding tussen politiek en procedure op spanning zet.

Wat doet het Presidium precies tijdens de formatie?

Het Presidium bepaalt hoe het Kamerwerk wordt ingericht en uitgevoerd, met impact op agenda’s, spreektijden en de orde van debatten, wat tijdens een formatie extra gevoelig ligt.

Is een partijleider in het Presidium gebruikelijk?

Nee, dat is uitzonderlijk, omdat ondervoorzitters doorgaans rollen vervullen die afstand houden tot het politieke gevecht en zich richten op neutrale debatleiding.

Welke gevolgen kan dit hebben voor toekomstige debatten?

Besluiten over interrupties, spreektijden en orde krijgen meer lading als ze door een partijleider worden genomen, zeker bij thema’s waar partijen zoals PVV en D66 lijnrecht tegenover elkaar staan.