Na weken van gedoe, miscommunicatie en een slechte start, lijkt de kabinetsformatie nu eindelijk serieus los te gaan. De sfeer is anders, de druk is hoog en het belangrijkste onderwerp ligt meteen op tafel: migratie.

Informateur Sybrand Buma (CDA) heeft het roer overgenomen en probeert met CDA-leider Henri Bontenbal en D66-voorman Rob Jetten een nieuwe coalitie te vormen die snel knopen durft door te hakken. Het wordt spannend, want het land wacht.

Een rommelige start zorgt voor gefronste wenkbrauwen

Iedereen wist al dat deze formatie geen makkelijke race zou worden, maar dat het zo chaotisch zou beginnen had niemand verwacht.

D66-informateur Hans Wijers trok zich terug na een uitgelekt privébericht waarin hij VVD-leider Dilan Yesilgöz een “feeks” zou hebben genoemd. Niet handig als je als neutrale begeleider van de formatie moet optreden.

Zijn vertrek zorgde ervoor dat veel kostbare tijd verloren ging, en dat terwijl Nederland juist snakt naar een nieuw kabinet dat doorpakt.

Sybrand Buma blijft nu over als enige informateur. Volgens veel politieke volgers een verstandige keuze: rustig, ervaren en iemand die het politieke spel begrijpt als geen ander.

Migratie is het strijdtoneel waar alles om draait

De formatie begint meteen met het heetste hangijzer: migratie. En dat is niet zomaar gekozen. Al jaren staat dit onderwerp bovenaan bij kiezers.

Veel Nederlanders maken zich zorgen over de druk op woningen, zorg, veiligheid en integratie. Tegelijkertijd zijn bedrijven afhankelijk van arbeidsmigranten en moet Nederland zich houden aan internationale afspraken rondom asielopvang.

D66 en CDA hebben op dit terrein de afgelopen maanden al wat toenadering gevonden. Zo steunen beide partijen een voorstel om het totale migratiesaldo te beperken tot 40.000 à 60.000 mensen per jaar.

Maar hoe dat moet gebeuren zonder economische schade of juridische problemen? Dat is precies de puzzel waar experts deze week over meepraten

.

Spreidingswet blijft een belangrijk onderdeel

De spreidingswet – die ervoor moet zorgen dat asielopvang eerlijker over het land wordt verdeeld – blijft een gevoelig onderwerp. Beide partijen steunen deze wet, maar het CDA wil de instroom nóg verder naar beneden.

Hoe ver D66 daarin wil meegaan, bepaalt waarschijnlijk of er uberhaupt een coalitie komt. Migratie vormt dus meteen een test: kunnen deze partijen elkaar vertrouwen?

Tijdsdruk maakt het extra ingewikkeld

Buma liet al weten dat deze formatie niet eindeloos mag duren. Waar formaties in het verleden soms zeven maanden kostten, is er nu grofweg drie weken om grote stappen te zetten. De dossiers zijn complex, de verschillen scherp en de urgentie levensgroot.

De vraag van deze formatie wordt dus: wie durft verantwoordelijkheid te nemen?

Komt Nederland eindelijk vooruit, of belandt de formatie straks opnieuw in een moeras van politieke meningsverschillen?

Niet alleen migratie: ook wonen, economie en energie dringen zich op

Hoewel migratie centraal staat, liggen er direct meerdere brandende thema’s op de onderhandelingstafel:

• De wooncrisis die maar niet wordt opgelost

• Tekorten op de arbeidsmarkt

• De stijgende kosten voor huishoudens

• De energietransitie en klimaatmaatregelen

• En niet te vergeten: stikstof, dat altijd weer terugkomt

D66 wil vooruitkijken en inzet op vergroening, innovatie en kansen voor jongeren. Het CDA kiest graag voor stabiliteit, betaalbaarheid en bescherming van gezinnen. Hoe deze prioriteiten samenkomen? Daar moet Buma zijn magie op loslaten.

Nieuwe setting voor nieuwe energie

Om de gesprekken uit het Haagse rumoer te trekken, voeren de partijen in de avond hun onderhandelingen in het Johan de Witthuis, buiten de Tweede Kamer. Een meer ontspannen omgeving zou moeten zorgen voor sneller resultaat.

Politiek blijft nu eenmaal mensenwerk, en soms werkt een andere ruimte al beter dan een felverlichte vergaderzaal waar journalisten om de hoek wachten.

VVD en andere partijen voorlopig buitenspel

Wat de formatie extra interessant maakt: de VVD – jarenlang de grootste speler – staat voorlopig aan de zijlijn. Zonder hen moet deze nieuwe coalitie politiek nieuwe richtingen op durven gaan.

De vraag is wel of een regering zonder VVD stevig genoeg kan regeren, zeker als het gaat om veiligheid en economie. Er wordt daarom verwacht dat er later alsnog gesprekken nodig zijn met andere partijen om extra steun te vinden.

De kans is groot dat de uiteindelijke coalitie niet uit een klassieke combinatie van partijen zal bestaan, maar een vernieuwende variant wordt die steun zoekt per onderwerp.

Politieke risico’s liggen op de loer

Bij elke stap liggen valkuilen:

• Als migratie mislukt, valt de formatie mogelijk meteen stil

• Als er te veel wordt toegegeven, kunnen achterbannen zich verraden voelen

• Als oplossingen te lang op zich laten wachten, verliest het publiek geduld

Nederland is klaar met stilstand. Burgers willen duidelijkheid. Politici weten dat heel goed — en voelen de druk.

Hoop, twijfels en een land dat vooruit wil

De sfeer is ondanks alle chaos voorzichtig positief. Zowel Bontenbal als Jetten zeggen “optimistisch” te zijn. Niet omdat het makkelijk wordt, maar omdat ze weten dat er geen alternatief is. Het land moet bestuurd worden.

Wat nu gebeurt in die vergaderkamers, bepaalt:

• hoe streng Nederland wordt op migratie

• of jongeren nog aan een betaalbare woning kunnen komen

• hoe onze economie zich ontwikkelt

• of er eindelijk weer vertrouwen komt in de politiek

Dat maakt deze formatie anders dan eerdere jaren. Geen omwegen, geen eindeloos gepraat: het moet nu gebeuren.

Het echte werk is begonnen

De komende dagen en weken wordt duidelijk of de hoofdrolspelers van vandaag het verschil kunnen maken. Als Jetten en Bontenbal erin slagen elkaar te vinden op migratie, ligt de weg open voor een nieuwe coalitie.

Zo niet, dan dreigt Nederland opnieuw in een politieke crisis te belanden — en misschien zelfs nieuwe verkiezingen.

Één ding staat vast: dit is een formatie die iedereen in de gaten houdt. Want wat hier wordt beslist, raakt ons allemaal — in onze buurt, in onze portemonnee, en in de toekomst die we voor ons land willen.