In een week waarin de formatie meer lijkt op filevorming dan op voortgang, staat één boodschap centraal: de formatie van Geert Wilders. Veel kiezers vragen zich af waarom het zo stroef loopt en wie aan zet is, terwijl de politieke temperatuur blijft oplopen.

In deze blog lees je wat er volgens Wilders misgaat, wat hij wil veranderen en welke routes er nog openliggen.

Rechts mandaat, weinig bewegingsruimte

Volgens Wilders ligt de uitslag net zo duidelijk op tafel als een kassabon: rechts heeft fors gewonnen en vraagt om invloed. Zijn eigen partij kreeg 26 zetels en ruim 1,7 miljoen stemmen, en ook andere partijen aan de rechterkant claimen winst.

Toch blijven PVV en Forum voor Democratie buiten de formatiekamer, en precies dat frustreert hem. Wilders noemt het een democratisch probleem wanneer winnaars worden genegeerd.

Hij zegt dat de roep om strenger migratiebeleid, meer veiligheid en minder druk van klimaatmaatregelen simpelweg niet wordt vertaald naar onderhandelingen.

En dat terwijl kiezers volgens hem kozen voor een andere koers. De formatie zit vast, daarover is bijna iedereen het eens. De één noemt de impasse een tussenstop, Wilders spreekt van pure tijdverspilling en vraagt om helderheid richting het land.

Politieke blokkades als rem

Rechts wijst naar partijen die al bij voorbaat samenwerking uitsluiten. D66, CDA en VVD worden in dit verband vaak genoemd, elk met eigen motieven en grenzen.

D66 houdt vast aan fundamentele verschillen over de rechtsstaat, Europa en discriminatie; het CDA zegt morele lijnen te trekken; de VVD verwijst naar eerdere uitsluitingen uit de campagne.

Volgens Wilders is dit geen logische drempel, maar een kunstmatige muur die stemmen uitschakelt. Zijn achterban stelt steeds vaker de vraag: waarom weegt de stem van miljoenen kiezers lichter als het op formeren aankomt? De term kartel keert terug in het debat en blijft resoneren, ook al wijzen betrokken partijen de beschuldiging af.

Het verwijt is dat achter gesloten deuren wordt bepaald wie mee mag doen en wie niet. In die lezing worden lastige thema’s gemeden door bepaalde partijen simpelweg uit te sluiten.

Het rekensommetje van rechts

Aan de rekenmachine ontbreekt het rechts niet. Wilders en medestanders schetsen een pad naar een meerderheidskabinet door PVV, VVD, BBB, JA21 en FVD bij elkaar op te tellen. Dat zou uitkomen op 68 zetels, en met CDA en SGP erbij bijna 90.

Zo’n blok zou een stevige basis kunnen leggen voor een koerswijziging op migratie, stikstof, koopkracht en klimaatbeleid. De claim: het kan sneller en eenvoudiger dan wordt voorgesteld, als de blokkades verdwijnen. Maar zodra partijen inhoudelijk de diepte ingaan, duiken breuklijnen op die je niet wegveegt met een optelsom.

Rechtstatelijkheid, internationale verdragen en Europese samenwerking komen onherroepelijk op tafel. Daar lopen de meningen binnen rechts vaak ver uiteen, wat druk zet op elke mogelijke combinatie.

Kritiek op het ‘kartel’ groeit

De felste geluiden komen van mensen die vinden dat macht geconserveerd wordt door selectieve uitsluiting. Uitsluiting van PVV en FVD zou volgens hen minder principieel zijn en meer strategisch bedoeld om heikele dossiers te vermijden.

Tegenstanders van deze kritiek stellen juist dat het om inhoudelijke keuzes gaat: partijen bepalen zelf met wie ze voldoende overlap zien.

Toch klinkt de aanklacht nu harder, omdat Wilders zijn beste uitslag ooit neerzette. Voor veel kiezers voelt het alsof hun stem nog niet doorwerkt in het formatieproces.

Het CDA zou volgens critici schuiven met morele grenzen per dossier, terwijl bij Wilders de deur dicht blijft; de VVD zou wisselen van toon tussen campagne en formatie.

Dat spanningsveld voedt de indruk dat de uitkomst niet de stembus volgt, maar de achterkamertjes. Precies daarover verscherpt het debat, en het verlaagt het vertrouwen niet bepaald.

Vertrouwen van kiezers onder druk

Langdurige uitsluiting kan een prijskaartje hebben. Politicologen benadrukken dat democratie draait om meerderheden én bereidheid om samen te werken. Wanneer grote electorale blokken structureel buitenspel staan, haken kiezers af en brokkelt het geloof in het systeem af.

Voorstanders van samenwerking met de PVV vinden het schadelijk als de tweede partij van het land telkens wordt gemeden. In hun ogen moet de politiek de verschuiving naar rechts serieus nemen en dat laten terugzien in de formatie. De andere kant houdt voet bij stuk: coalities bouw je op inhoud, en partijen mogen zelf de lijnen trekken.

Het resultaat is onmiskenbaar: het proces zit vast. En zolang de standpunten hard blijven, beweegt er weinig.

Wat wil Wilders dat er gebeurt?

Wilders heeft zijn recept klaar: stoppen met blokkeren en beginnen met praten. Hij wijst naar VVD, CDA en BBB om de stap te zetten die volgens hem is beloofd aan hun achterban. De vraag die hij op tafel legt: is een rechts kabinet haalbaar als iedereen bereid is te schuiven?

Blijven de blokkades overeind, dan komt een middenvariant in beeld met VVD, CDA, D66 en mogelijk steun vanuit links. Klinkt stabiel, maar inhoudelijk liggen daar forse hobbels, onder meer op klimaat, stikstof, migratie en financiën. Ook die route is allesbehalve rechttoe rechtaan.

Of er beweging komt, hangt af van de vraag wie over zijn schaduw wil springen. Intussen voert Wilders de druk op met dezelfde boodschap: Nederland heeft gekozen, nu moet de politiek leveren.

Botsende werkelijkheden

De huidige stilstand is te herleiden tot twee waarheden die elkaar bijten. Enerzijds is er de electorale verschuiving naar rechts. Anderzijds zijn er partijen die op basis van principes een streep zetten door samenwerking met specifieke spelers.

Wilders noemt dit een democratisch probleem, tegenstanders spreken van politieke verantwoordelijkheid. Tussen die twee frames speelt de formatie zich af, met weinig ruimte ertussen. Of er snel een doorbraak komt, is speculeren.

Duidelijk is wel dat het gesprek over blokkades, mandaat en de betekenis van de uitslag voorlopig niet verstomt.

Waar zit de rek, waar de grens?

Kijk je naar de ingrediënten van een akkoord, dan vallen de terugkerende thema’s op. Migratie, de rechtsstaat, internationale afspraken en Europese samenwerking vormen de harde noten. Op stikstof en klimaat wordt een andere koers voorgesteld door rechts, met nadruk op minder druk voor huishoudens en heroverweging van beleid.

Het spanningsveld is dat elke concessie intern weer weerstand kan oproepen. Een compromis dat de ene flank tevreden stelt, kan de andere doen afhaken. Daarom zegt Wilders: eerst aan tafel, dan pas oordelen over haalbaarheid.

De inzet op duidelijkheid is niet alleen politiek. Kiezers willen weten waar ze aan toe zijn, en langdurige stilstand voedt cynisme.

Wie beweegt als eerste?

Als je het naar een huishoudmetafoor vertaalt: iedereen wil de kamer anders inrichten, maar niemand wil de bank even optillen. De VVD wijst naar afspraken, D66 naar principes, het CDA naar morele grenzen; Wilders legt de nadruk op het mandaat van rechts.

Dat maakt de drempel hoger dan het lijkt. Toch verschijnt er pas uitzicht als tenminste één partij een eerste stap zet. Ofwel richting een rechts kabinet, of richting een breder midden met uitruil op gevoelige dossiers.

Beide routes vereisen politieke lef, en precies daar kijkt het publiek nu naar. Wat er ook gebeurt, de komende weken bepalen of de formatie een sprintje trekt of nog langer in de grindbak belandt.

Quote

‘Nederland heeft gekozen, nu moet de politiek leveren,’ zegt Wilders onomwonden. Die zin vat zijn strategie samen: druk opvoeren, blokkades ter discussie stellen en een rechts gesprek afdwingen. Tegenstanders houden vast aan hun eigen kern: samenwerking begint bij inhoud en waarden, niet bij druk of rekensommen.

Precies daar wringt het. De vraag is wie het eerst de deur op een kier zet en onder welke voorwaarden.

FAQ

Wat bedoelt Wilders met formatie Geert Wilders en blokkades?

Hij doelt op partijen die vooraf samenwerking met PVV en FVD uitsluiten, waardoor onderhandelingen stroef verlopen en volgens hem de stem van rechtse kiezers minder doorklinkt in de formatie.

Hoe ziet het door Wilders genoemde rechtse meerderheidsblok eruit?

Hij schetst combinaties met PVV, VVD, BBB, JA21 en FVD voor 68 zetels, eventueel aangevuld met CDA en SGP richting bijna 90 zetels, als mogelijke basis voor een centrumrechtse coalitie.

Waarom zeggen partijen als D66, CDA en VVD nee tegen samenwerking?

Zij verwijzen naar principiële en inhoudelijke bezwaren: verschillen over rechtsstaat, Europa, discriminatie en morele grenzen, en naar eerdere uitsluitingen die tijdens de campagne zijn uitgesproken.

Welke onderwerpen zorgen voor spanningen binnen een rechts kabinet?

Thema’s zoals rechtsstatelijkheid, internationale verdragen, Europese samenwerking, migratie, stikstof en klimaatbeleid leveren stevige verschillen op zodra partijen de inhoud in gaan.

Wat wil Wilders dat er nu gebeurt in de formatie?

Hij vraagt om het opheffen van blokkades en om serieuze gesprekken met partijen als VVD, CDA en BBB om te toetsen of een rechts kabinet haalbaar is; blijft dat uit, dan rest mogelijk een middenvariant met nieuwe obstakels.