Het proces rond de koelbloedige moord op de prominente pro-Oekraïense activist Demjan Hanoel (31) heeft in Oekraïne een golf van verontwaardiging, woede en angst veroorzaakt. De zaak, die sinds deze week uitgebreid behandeld wordt in de rechtbank van Odessa, werpt een nieuw en verontrustend licht op de manier waarop Russische inlichtingendiensten opereren binnen Oekraïne — en op de kwetsbaarheid van activisten die zich openlijk uitspreken tegen Moskou’s invloed.

De verdachte, Serhii Shalaiev (46), heeft bekend dat hij de moord uitvoerde, maar beweert dat hij gemanipuleerd en misleid werd door agenten die zich voordeden als vertegenwoordigers van een buitenlandse veiligheidsdienst. Volgens hem wist hij tot na zijn arrestatie niet dat hij voor Rusland werkte. Het Oekraïense Openbaar Ministerie betwist die lezing echter scherp: volgens hen was Shalaiev volledig op de hoogte van wie hem aanstuurde en wat het doel van de operatie was.

Een executie in het openbaar

De aanslag vond plaats op 14 maart in een drukke wijk van Odessa en werd vastgelegd door beveiligingscamera’s en door omstanders die de schoten hoorden. De beelden veroorzaakten wereldwijd afschuw.

Te zien is hoe Hanoel over het trottoir loopt wanneer plots het eerste schot klinkt. De kogel raakt hem in de rug. De 31-jarige activist klapt naar voren en valt op zijn knieën. Op dat moment loopt de schutter kalm op hem af — zonder haast, zonder paniek — alsof hij een routinehandeling verricht.

Daarna volgt het meest schokkende moment: Shalaiev buigt zich voorover, richt van dichtbij en vuurt nog een tweede kogel af, recht in Hanoels hoofd. Hij draait zich om en wandelt weg, terwijl omstanders verstijfd toekijken. Het brute geweld, de koelbloedigheid en de nonchalance van de dader maken de moord volgens onderzoekers “typisch voor politieke executies die bedoeld zijn om angst te zaaien”.

Doelwit van eerdere aanslag

Deze moord was niet de eerste poging om Hanoel uit te schakelen.
In 2024 werd hij al eens het doelwit van een bomaanslag, die hij ternauwernood overleefde. De autoriteiten concludeerden toen al dat hij een hoog risicoprofiel had vanwege zijn rol als activist, zijn publieke kritiek op Russische inmenging en zijn werk met vrijwilligersnetwerken die Oekraïense soldaten ondersteunen.

Vrienden en collega-activisten zeggen dat Hanoel herhaaldelijk bedreigd werd via sociale media en anonieme telefoontjes. Toch bleef hij actief. “Hij wist dat het gevaarlijk was,” zegt een medestrijder. “Maar hij geloofde dat zwijgen geen optie was. Hij wilde zijn land verdedigen — niet alleen aan het front, maar ook in de publieke ruimte.”

“Ik werd misleid” — de verdediging wankelt

Tijdens de hoorzittingsdagen beweert Shalaiev dat hij dacht te handelen in opdracht van een “westerse organisatie” die hem zou hebben overtuigd dat Hanoel een gevaar vormde voor de nationale veiligheid. Volgens hem werd hij jarenlang benaderd, online gevolgd, geïndoctrineerd en uiteindelijk betaald om de moord te plegen.

“Ze vertelden me dat hij een extremist was,” verklaarde Shalaiev in de rechtszaal.
“Dat hij aanslagen voorbereidde. Ik dacht dat ik iets goeds deed.”

Het Openbaar Ministerie noemt die versie echter “volledig ongeloofwaardig”.
Uit telefoondata, geldstromen en berichten zou blijken dat hij rechtstreeks contact had met figuren die gelinkt kunnen worden aan de Russische militaire inlichtingendienst (GRU). Bovendien tonen de voorbereidingen — meerdere dagen volgen van Hanoel, aanschaf van het wapen, verkenning van vluchtroutes — volgens rechercheurs aan dat het geen impulsdaad was.

Een aanval op de Oekraïense burgermaatschappij

De moord wordt door veel deskundigen beschouwd als onderdeel van een bredere campagne om pro-Oekraïense stemmen te intimideren en de interne stabiliteit van het land te ondermijnen. Sinds het uitbreken van de grootschalige oorlog zijn meer dan 20 activisten, journalisten of lokale bestuurders slachtoffer geworden van gerichte aanvallen.

“Dit is een vorm van hybride oorlogsvoering,” zegt een analist van het Centrum voor Veiligheid en Democratie.
“Het gaat niet alleen om frontlinies, maar om het breken van de wil van de bevolking. Moorden zoals die op Hanoel moeten mensen angst aanjagen.”

Grote publieke woede

In Odessa en andere Oekraïense steden zijn inmiddels herdenkingen gehouden.
Honderden mensen legden bloemen neer op de plaats van de aanslag. De naam van Hanoel wordt door velen gezien als symbool van verzet, moed en burgerlijke vastberadenheid.

De rechtszaak wordt nauwlettend gevolgd. Nabestaanden hopen op een zware straf voor de dader — en op een duidelijk signaal dat activisten niet vogelvrij zijn.

Het proces gaat door

Het proces tegen Shalaiev zal naar verwachting nog meerdere weken duren.
Er worden nog forensische experts, analisten en beveiligingsspecialisten gehoord. De rechter benadrukte dat de zaak “van groot nationaal belang” is, zowel vanwege de politieke context als vanwege de wreedheid van de misdaad.

Voor Oekraïne is dit proces meer dan een juridische procedure — het is een strijd om rechtvaardigheid in een tijd waarin het land worstelt met terreur, sabotage en buitenlandse invloed.