De oorlog tussen Rusland en Oekraïne, die nu al bijna vier jaar aanhoudt, neemt een nieuwe, verontrustende wending. Waar het conflict aanvankelijk vooral op het slagveld werd uitgevochten met tanks, drones en raketten, is de strijd zich de laatste maanden steeds meer gaan verplaatsen naar het domein van energie. Zowel Rusland als Oekraïne richten hun pijlen op de energievoorziening van de tegenstander – en dat heeft grote gevolgen, niet alleen militair, maar ook economisch.

Afgelopen weekend voerde Rusland opnieuw massale aanvallen uit op de Oekraïense energie-infrastructuur. Meerdere elektriciteitscentrales, brandstofdepots en transformatorstations werden geraakt, waardoor grote delen van het land tijdelijk zonder stroom kwamen te zitten. Oekraïne reageerde met tegenaanvallen diep in Russisch grondgebied, waarbij onder meer olieraffinaderijen en pijpleidingen werden getroffen. Het resultaat: een escalerend kat-en-muisspel dat steeds duidelijker laat zien dat energie het nieuwe slagveld is geworden.

Energie als wapen

Volgens experts gebruikt het Kremlin energie als strategisch wapen om niet alleen Oekraïne, maar ook het Westen te verzwakken. Rusland weet dat Europa nog altijd deels afhankelijk is van Russische olie, gas en kernbrandstoffen. Hoewel de Europese Unie sinds het uitbreken van de oorlog in 2022 talrijke sancties heeft opgelegd, blijft de import van bepaalde Russische energieproducten door sommige landen doorgaan — vaak via omwegen of tussenhandel.

Oud-kolonel Roger Housen legt het scherp uit:

“Zolang Europa, en zeker landen als België, Hongarije en Slowakije, nog gas of olie uit Rusland blijven kopen, blijft de oorlogsmachine van Poetin draaien. Mocht Trump, mocht hij herverkozen worden, echt harde sancties opleggen aan landen die dat blijven doen, dan zou de Russische financiering van de oorlog instorten.”

De logica is eenvoudig: elke euro die naar Russische energie vloeit, helpt indirect de oorlog te financieren.

De Oekraïense strategie: terugvechten met dezelfde munt

Maar ook Oekraïne is niet machteloos. De laatste maanden heeft Kiev zijn militaire strategie uitgebreid met precisieaanvallen op Russische energievoorzieningen, waaronder olieraffinaderijen en opslagplaatsen voor brandstof. Deze aanvallen, vaak uitgevoerd met drones, hebben al meerdere keren geleid tot branden en productieverlies in Russische installaties.

Het doel van Oekraïne is duidelijk: de Russische economie treffen waar het pijn doet — in de energie-export. Rusland verdient nog altijd miljarden met de verkoop van olie en gas, en Oekraïne probeert die geldstroom zoveel mogelijk te beperken.

Volgens analisten dreigt daardoor een nieuwe fase van de oorlog, waarin niet meer de frontlinie, maar de energie-infrastructuur de belangrijkste arena wordt.

De gevolgen voor Europa en België

De vraag die veel Europeanen zich stellen, is: hoe gaan wij dat voelen?
De kortste uitleg: via onze energiefactuur.

Wanneer energievoorzieningen worden aangevallen of handelsroutes worden verstoord, stijgen de prijzen op de wereldmarkt onmiddellijk. Zelfs geruchten over mogelijke aanvallen op Russische oliehavens of pijpleidingen hebben de neiging om de olieprijs op te drijven.

België en Nederland, die grotendeels afhankelijk zijn van internationale energie-import, zijn bijzonder gevoelig voor schommelingen op de gas- en oliemarkt. Dat betekent dat de komende winter opnieuw duurder kan uitvallen.

Energieconsultant Annelies Van den Broeck legt uit:

“Zolang de energie-infrastructuur in Oost-Europa onstabiel blijft, zullen de prijzen in West-Europa schommelen. Huishoudens gaan dat voelen aan de pomp, maar vooral op hun elektriciteits- en gasrekening.”

Het risico van nieuwe sancties en politieke druk

De situatie wordt nog complexer door geopolitieke onzekerheid. In de Verenigde Staten heeft Donald Trump meermaals laten verstaan dat hij Europese landen zou kunnen dwingen om volledig te stoppen met Russische energie-importen, mochten zij onvoldoende druk zetten op Moskou.

Een dergelijke maatregel zou Rusland financieel zwaar treffen, maar ook Europa in een lastige positie brengen. Veel landen zouden dan op zoek moeten naar alternatieve energiebronnen, wat opnieuw tot hogere prijzen zou leiden.

Daarnaast dreigen Russische cyberaanvallen op Europese energiebedrijven en -netwerken. Al in 2024 waarschuwden verschillende Europese inlichtingendiensten voor pogingen van Russische hackers om controle- of distributiesystemen te saboteren.

De nieuwe realiteit: energiezekerheid wordt nationale veiligheid

De oorlog in Oekraïne heeft Europa wakker geschud: energiezekerheid is nationale veiligheid geworden. Regeringen investeren massaal in de uitbouw van hernieuwbare energie, LNG-terminals en gasopslagplaatsen, maar de afhankelijkheid van externe leveranciers blijft groot.

België haalt intussen meer vloeibaar gas (LNG) uit Qatar en de VS, terwijl Nederland zijn energievoorziening diversifieert met windenergie en Noorse gasimport. Toch blijft de markt fragiel. Eén aanval op een raffinaderij of pijpleiding kan de prijzen weer laten pieken.

Professor geopolitiek Hendrik Vos waarschuwt:

“We moeten beseffen dat Poetin exact weet hoe gevoelig wij zijn voor energieprijzen. Elke aanval op infrastructuur, elke verstoring van leveringen heeft niet alleen een militair, maar ook een psychologisch doel: de Europese bevolking moe maken van deze oorlog.”

En de toekomst?

Het einde van deze energieoorlog lijkt nog lang niet in zicht. Zolang Oekraïne en Rusland elkaars energievoorziening blijven aanvallen, zal de volatiliteit op de markt aanhouden.

Voor Europese gezinnen betekent dat vooral onzekerheid. De gasprijzen zijn sinds de piek van 2022 wel gedaald, maar ze blijven twee keer zo hoog als voor de oorlog.

Of de komende winter opnieuw pijn zal doen in de portemonnee, hangt af van één ding: of de oorlog in Oekraïne zich verder verdiept in deze gevaarlijke energie-escapade.

Zoals Roger Housen besluit:

“De strijd om energie is de strijd om macht. En zolang die strijd woedt, zullen wij dat blijven voelen — elke maand, op onze factuur.