Spanning loopt op in politiek Den Haag

De politieke nervositeit in Den Haag is voelbaar. Terwijl de formatie nog in een prille fase verkeert, lijken de onderlinge verhoudingen al op scherp te staan. Geert Wilders laat er geen misverstand over bestaan: de PVV eist een volwaardige plek aan de formatietafel, en uitsluiting is volgens hem “een klap in het gezicht van de kiezer.”

De toon is gezet. Waar andere partijen nog zoeken naar mogelijke combinaties, zet Wilders de druk vol op de ketel. Zijn boodschap is duidelijk: de PVV wil verantwoordelijkheid nemen, maar niet als toeschouwer aan de zijlijn.

De inzet van de PVV: meedoen of confrontatie

Volgens Wilders is het mandaat van ruim anderhalf miljoen PVV-stemmers te groot om te negeren. “Wie de kiezer buitensluit, speelt met het vertrouwen in de democratie,” zegt hij in verschillende verklaringen. Daarmee legt hij een directe link tussen politieke macht en respect voor de uitslag van de verkiezingen.

Zijn strategie is tweeledig: enerzijds claimt hij bestuurlijke verantwoordelijkheid, anderzijds waarschuwt hij voor “oppositie met tanden” als de PVV buiten spel wordt gezet. Wilders positioneert zich daarmee niet alleen als partijleider, maar ook als spreekbuis van wat hij noemt de stem van het volk.

Partijen verdeeld over samenwerking met Wilders

Binnen D66, GroenLinks-PvdA en het CDA is de afwijzing van samenwerking met de PVV helder. Ook binnen de VVD klinkt verdeeldheid: sommige leden vinden gesprekken met Wilders noodzakelijk, terwijl anderen vrezen voor internationale reputatieschade en interne spanningen.

Wilders keert de redenering om. Volgens hem is uitsluiting “niet meer van deze tijd” en een teken van “oude politiek.” Hij koppelt zijn verkiezingssucces aan thema’s als migratie, veiligheid en koopkracht, onderwerpen die volgens hem jarenlang zijn genegeerd.

Die boodschap resoneert bij een groot deel van zijn achterban, die zich al langer niet gehoord voelt door de gevestigde partijen.

Dreiging van harde oppositie

Mocht de PVV geen plek krijgen aan de formatietafel, dan kondigt Wilders een onverbiddelijke oppositie aan. “Geen compromissen, geen stilte, maar confrontatie,” luidt zijn boodschap.

Hij waarschuwt dat elk debat en elk wetsvoorstel zal worden gebruikt om de coalitie scherp te houden.

Volgens analisten is dit geen loze dreiging: de PVV beschikt over een stevige fractie en heeft bewezen hoe effectief ze de publieke opinie kunnen bespelen. Een regering zonder Wilders zou volgens hen voortdurend te maken krijgen met felle oppositiedruk en mediacampagnes die het politieke klimaat kunnen verharden.

De verkenner tussen hoop en wantrouwen

De rol van Wouter Koolmees, de verkenner die door de koning is aangewezen om de eerste gesprekken te voeren, is delicaat.

Hij probeert bruggen te slaan tussen het midden en de rechterflank, maar de PVV betwijfelt zijn neutraliteit vanwege zijn achtergrond bij D66.

Wilders zegt bereid te zijn het gesprek aan te gaan, maar benadrukt dat de deur “niet vooraf dichtgegooid mag worden.” Die uitspraak illustreert zijn tactiek: hij houdt de deur op een kier, maar waarschuwt tegelijk dat vertrouwen een voorwaarde blijft.

Koolmees staat daarmee letterlijk en figuurlijk tussen twee vuren — elke stap kan het proces maken of breken.

Middencoalitie als alternatief

Aan de andere kant van het spectrum werkt Rob Jetten (D66) aan een zogeheten middenkabinet met VVD, GroenLinks-PvdA en CDA.

Zijn uitgangspunten zijn stabiliteit, redelijkheid en continuïteit. Volgens Jetten moet Nederland niet worden gegijzeld door uitersten, maar geleid door samenwerking.

Wilders daarentegen noemt die koers “een terugkeer naar de ivoren torenpolitiek van vroeger.” Hij beweert dat zo’n coalitie voorbijgaat aan de zorgen van miljoenen Nederlanders die volgens hem juist voor verandering hebben gestemd.

De tegenstelling tussen beide visies — rust versus koerswijziging — bepaalt het debat van deze weken.

VVD onder druk

Voor Dilan Yeşilgöz en de VVD is de situatie het meest precair. De partij probeert te balanceren tussen pragmatisme en principes.

Een groot deel van de achterban vindt dat gesprekken met Wilders onvermijdelijk zijn, maar de partijtop vreest dat samenwerking de liberale identiteit ondermijnt.

Elke keuze heeft politieke gevolgen: meedoen kan steun kosten in het midden, weigeren kan juist tot verlies aan rechts kiezers leiden.

De VVD bevindt zich in een klassiek dilemma: meeregeren met risico, of afstand houden en invloed verliezen.

Linkse partijen houden de deur dicht

Aan de linkerkant blijft de houding onveranderd. Jesse Klaver benadrukt dat GroenLinks-PvdA niet aan tafel gaat met een partij die volgens hem “de rechtsstaat en minderheden in gevaar brengt.”

Ook andere linkse partijen sluiten samenwerking met de PVV resoluut uit.

Dat maakt het vormen van een stabiele meerderheid buitengewoon lastig. Zonder de grootste partij — of in elk geval haar steun — blijven meerderheden fragiel en afhankelijk van wisselende steun in de Kamer.

Achterban en publieke opinie

Binnen de PVV-achterban groeit de boosheid over wat zij zien als een poging om hun stem buitenspel te zetten.

Rechtse partijen als BBB en JA21 delen dat gevoel gedeeltelijk en pleiten voor “een eerlijke verkenning voor iedereen.”

Peilingen tonen een verdeeld beeld: een aanzienlijk deel van de bevolking vindt dat Wilders een kans verdient om te regeren, terwijl anderen juist vrezen dat zijn deelname de internationale verhoudingen kan schaden.

Die tweespalt weerspiegelt de politieke realiteit: Nederland is diep verdeeld, en niemand kan alleen regeren.

De komende weken: beslissend voor de formatie

Binnenkort presenteert Koolmees zijn eerste verslag aan de Tweede Kamer. Daaruit zal blijken of er ruimte is voor een brede coalitie, of dat de impasse voortduurt.

Wilders houdt ondertussen de druk hoog: meedoen of fel oppositie voeren, daartussen lijkt geen middenweg.

Hoe de kaarten vallen, hangt af van de bereidheid van partijen om te praten, risico’s te nemen en het kiezersmandaat serieus te nemen.

Eén ding is zeker: de politieke storm in Den Haag is nog lang niet gaan liggen — en als de PVV opnieuw buitenspel blijft, dreigt die storm alleen maar krachtiger te worden.