Na zijn gesprek met verkenner Wouter Koolmees heeft Geert Wilders (PVV) duidelijk gemaakt dat hij niet van plan is zich neer te leggen bij zijn uitsluiting door andere partijen. De PVV-leider, die zijn bekendheid te danken heeft aan zijn harde standpunten over immigratie en islam, liet weten dat hij graag wil deelnemen aan de nieuwe regering. “We kijken of het mogelijk is om stevig asiel- en migratiebeleid te voeren, dat is ons criterium,” zei hij na afloop van het gesprek in Den Haag.

De PVV behaalde bij de laatste verkiezingen 26 zetels, evenveel als D66. Hoewel de partij enkele zetels verloor ten opzichte van de vorige verkiezingen, benadrukt Wilders dat de PVV nog altijd een grote factor van betekenis is. “We hebben weliswaar zetels verloren, maar we zijn nog steeds een grote partij. Ik denk dat wij een plek aan tafel verdienen.”

Toch lijkt die plek voorlopig ver weg. De meeste partijen hebben de PVV uitgesloten als mogelijke coalitiepartner, vooral vanwege haar standpunten over de rechtsstaat en het Europese beleid. Maar Wilders toont zich onverzettelijk. “Ik sluit niemand uit,” verklaarde hij nadrukkelijk. “Als het gaat om Nederland veiliger maken, om grip te krijgen op migratie en asiel, dan moeten partijen over hun schaduw heenstappen.”

Een ingewikkelde formatie

Verkenner Wouter Koolmees, die de eerste gesprekken met de partijleiders voert, sprak van een “ingewikkelde formatie”. Volgens hem is de sfeer tussen sommige partijen gespannen, en is het zoeken naar een vorm van “politieke relatietherapie”. De verdeeldheid tussen partijen is groot, vooral over thema’s als klimaat, stikstof, migratie en bestaanszekerheid.

Wilders verwacht daarom geen snelle uitkomst. “De VVD wil niet samen met GroenLinks-PvdA, en zolang dat zo is, blijft het zoeken naar combinaties die niet op voorhand kansloos zijn.” Hij sluit niet uit dat zijn partij later in het proces alsnog een rol kan spelen. “In de politiek kan alles snel veranderen. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.”

Een nieuwe realiteit voor Wilders

Dat Wilders überhaupt weer aan tafel zit bij de verkenner, markeert een verandering in toon en aanpak. Waar de PVV-leider in eerdere jaren vaak als oppositieleider buiten de formatiegesprekken werd gehouden, probeert hij zich nu te profileren als constructief en bereid tot samenwerking — mits zijn belangrijkste thema’s niet worden opgeofferd.

“De kiezer heeft gesproken,” benadrukte hij. “Miljoenen Nederlanders willen dat de instroom van asielzoekers drastisch wordt verminderd. Ze willen veiligheid, zekerheid, en trots op ons land. Als andere partijen dat negeren, verraden ze die kiezers.”

Wilders liet doorschemeren dat hij openstaat voor gesprekken met verschillende partijen, zolang het uiteindelijke beleid duidelijk rechtser wordt op het gebied van migratie en veiligheid. “We hoeven het niet over alles eens te zijn,” zei hij, “maar we moeten tenminste eerlijk zijn over wat het land nodig heeft.”

Geen interesse in gedogen

Een rol als gedoogpartner, zoals in 2010 bij het kabinet-Rutte I, ziet Wilders niet meer zitten. Die ervaring heeft hem naar eigen zeggen “veel geleerd”. “Wij willen verantwoordelijkheid dragen, niet aan de zijlijn staan. Nederland verdient een stevige regering die durft te kiezen.”

Mocht de PVV uiteindelijk niet worden toegelaten tot de coalitie, dan belooft Wilders een felle oppositie te voeren. “Als we niet mogen meeregeren, dan zullen we de oppositie zijn die het volk verdient. Geen halfzachte compromissen, maar keiharde verdediging van de gewone Nederlander.”

Politiek schaakspel

Binnen Den Haag wordt ondertussen druk gespeculeerd over mogelijke coalities. Een centrumrechts kabinet met VVD, D66, CDA en JA21 lijkt wiskundig mogelijk, maar zou slechts een krappe meerderheid hebben. De kloof tussen VVD en GroenLinks-PvdA is eveneens groot, waardoor het formatieproces waarschijnlijk maanden gaat duren.

Politiek commentatoren wijzen erop dat Wilders bewust geduld toont. Door niet direct frontaal in de aanval te gaan, maar zijn eisen rustig te herhalen, probeert hij zich te positioneren als onmisbare speler in een steeds complexer schaakspel.

“Wilders weet dat zijn thema’s dominant zijn geworden,” zegt een Haagse analist. “Asiel, migratie, veiligheid — dat zijn de onderwerpen waar de kiezer zich het meest zorgen over maakt. Zelfs partijen die hem uitsluiten, moeten rekening met hem houden.”

Een lange weg naar samenwerking

Ondanks zijn gematigde toon blijft de afstand tot andere partijen groot. D66 en GroenLinks-PvdA zien geen enkele mogelijkheid tot samenwerking met de PVV, en ook binnen de VVD bestaat weerstand. Toch sluit Wilders de deur niet. “Wie weet komen ze later nog bij ons uit,” zei hij glimlachend.

Terwijl de formatie voorlopig muurvast lijkt te zitten, lijkt Wilders zijn rol opnieuw uit te vinden: niet langer enkel als buitenstaander die schreeuwt vanaf de zijlijn, maar als ervaren politicus die bereid is verantwoordelijkheid te nemen — zolang hij zijn belangrijkste doel niet hoeft op te geven: het aanscherpen van het Nederlandse asiel- en migratiebeleid.

“We blijven vechten voor onze idealen,” besluit Wilders. “Of dat nu aan tafel is of in de oppositie, maakt mij niet uit. Maar één ding is zeker: de stem van onze kiezers zal niet worden genegeerd.”