Vanaf juni volgend jaar verandert er veel voor asielzoekers in Nederland. Demissionair minister Mariëlle Paul (Sociale Zaken, VVD) heeft nieuwe regels aangekondigd die zowel kansen als beperkingen met zich meebrengen.

Wie volgens de overheid een reële kans maakt om te mogen blijven, mag sneller aan het werk. Maar asielzoekers uit zogenoemde ‘veilige landen’ worden juist volledig uitgesloten van de arbeidsmarkt.

De maatregel maakt deel uit van een bredere herziening van het Europese migratiebeleid en roept nu al discussie op.

Sneller aan het werk voor kansrijke asielzoekers

Op dit moment geldt voor asielzoekers de regel dat ze pas na zes maanden mogen werken. Die wachttijd wordt met de nieuwe regeling gehalveerd naar drie maanden.

Volgens minister Paul is dat nodig om mensen die waarschijnlijk in Nederland mogen blijven sneller te laten integreren.

“Wie een grote kans heeft om te mogen blijven, moet zo snel mogelijk meedoen,” zei ze bij de aankondiging. “Werk zorgt voor zelfstandigheid en draagt bij aan onze samenleving en economie.”

Het kabinet wil met deze maatregel voorkomen dat asielzoekers maandenlang in opvanglocaties verblijven zonder perspectief.

Werk biedt structuur, inkomen en een gevoel van waardigheid. Bedrijven in sectoren met personeelstekorten – zoals de logistiek, landbouw en zorg – kunnen bovendien profiteren van extra arbeidskrachten.

Verbod op werk voor mensen uit ‘veilige landen’

Voor een andere groep pakt de nieuwe regeling juist ongunstig uit. Asielzoekers uit zogenoemde ‘veilige landen’ mogen voortaan helemaal niet meer werken zolang hun procedure loopt.

Dat geldt bijvoorbeeld voor mensen uit Marokko, Algerije, Georgië en diverse West-Afrikaanse staten die op de officiële lijst van veilige landen staan.

Volgens minister Paul is die maatregel nodig om misbruik van het asielsysteem te voorkomen. “Wie hier niet mag blijven, mag ook niet werken,” zei ze. “Dat is de basis van een eerlijk en duidelijk migratiebeleid.”

Het kabinet hoopt met deze striktere lijn te voorkomen dat mensen uit veilige landen puur naar Nederland komen om tijdelijk te werken of gebruik te maken van sociale voorzieningen. Ook asielzoekers die overlast veroorzaken of zich schuldig maken aan crimineel gedrag, komen niet in aanmerking voor een werkvergunning.

Onderdeel van het Europese Migratiepact

De aanpassingen zijn onderdeel van het bredere Europese Migratiepact, dat in 2026 in werking treedt.

Dit pakket aan maatregelen moet de instroom van asielzoekers in de Europese Unie beter reguleren. Landen krijgen meer mogelijkheden om te sturen op herkomst en gedrag, terwijl de opvang eerlijker verdeeld wordt over lidstaten.

Voor Nederland betekent dat onder meer snellere asielprocedures en strengere regels voor mensen met weinig kans op verblijf.

Tegelijkertijd wil de overheid de integratie van kansrijke vluchtelingen verbeteren door hen eerder te laten werken en taalles te volgen.

De invoering van de nieuwe regels staat gepland voor 12 juni 2026, tegelijk met de uitvoering van het Europese pact.

Einde aan de omstreden 24-wekenregel

Een belangrijk onderdeel van het nieuwe beleid is de officiële afschaffing van de zogeheten 24-wekenregel.

Tot voor kort mochten asielzoekers in Nederland maximaal 24 weken per jaar werken, ook als ze al langer in de procedure zaten. Die beperking werd in 2023 door de Raad van State onwettig verklaard, omdat de regel in strijd was met Europese wetgeving.

Sinds die uitspraak mochten asielzoekers in de praktijk al vaker werken, maar nu wordt de aanpassing definitief in de wet vastgelegd.

De gevolgen daarvan waren snel zichtbaar: het aantal asielzoekers met een werkvergunning steeg van zo’n 600 in 2022 naar meer dan 16.000 in de eerste acht maanden van 2025. Volgens het ministerie van Sociale Zaken is dat een positieve ontwikkeling. Werken bevordert de integratie en vermindert de afhankelijkheid van uitkeringen.

Politieke spanningen binnen de VVD

Toch ligt de kwestie politiek gevoelig, vooral binnen de VVD zelf. Sommige partijleden vrezen dat een ruimere toegang tot de arbeidsmarkt de kosten voor opvang en sociale voorzieningen juist verhoogt. Ook zou het volgens critici een aanzuigende werking kunnen hebben op nieuwe migranten.

Minister Paul benadrukt dat haar beleid een balans zoekt tussen strengheid en realisme. “We moeten onderscheid maken tussen mensen die hier kansloos zijn en mensen die willen meedoen en bijdragen. Dat is eerlijker voor iedereen.”

Binnen de coalitie is de maatregel met gemengde gevoelens ontvangen. Liberale partijen steunen de versoepeling voor kansrijke asielzoekers, terwijl rechtse fracties vooral tevreden zijn met het verbod voor mensen uit veilige landen.

Werkgevers reageren verdeeld

Werkgeversorganisaties reageren over het algemeen positief op de mogelijkheid om asielzoekers sneller aan te nemen.

In veel sectoren is een chronisch tekort aan personeel. Vooral in de land- en tuinbouw, de zorg en de logistiek zijn er tekorten die lastig worden opgevuld.

Toch wijzen werkgevers erop dat praktische belemmeringen blijven bestaan. Werkvergunningen aanvragen is ingewikkeld, en taalbarrières vormen nog altijd een obstakel.

“Het is een stap in de goede richting, maar zonder duidelijke procedures en begeleiding blijft het lastig,” zegt een woordvoerder van VNO-NCW.

Aan de andere kant vrezen sommige ondernemers oneerlijke concurrentie, vooral in sectoren waar lage lonen gebruikelijk zijn. Zij zijn bang dat bedrijven asielzoekers zullen inzetten om loonkosten te drukken.

Reacties van hulporganisaties

Hulporganisaties reageren kritisch op het totale pakket aan maatregelen. VluchtelingenWerk Nederland noemt het “zorgwekkend” dat mensen uit veilige landen worden uitgesloten van werk, nog voordat hun asielverzoek is beoordeeld.

“Iedereen moet dezelfde kans krijgen om zich nuttig te maken en een bijdrage te leveren,” stelt de organisatie.

Ook het Rode Kruis waarschuwt dat het verbod kan leiden tot meer verveling en spanningen in asielzoekerscentra. Zonder de mogelijkheid om te werken, zouden sommige bewoners zich nutteloos voelen, wat kan leiden tot frustratie en incidenten.

Asielzoekers en gemeenten in de praktijk

In de praktijk zal de uitvoering van het nieuwe beleid vooral neerkomen op samenwerking tussen het COA, gemeenten en werkgevers.

Gemeenten moeten beoordelen welke asielzoekers in aanmerking komen voor werk en zorgen voor taal- en integratietrajecten.

Volgens verschillende gemeenten is het beleid ambitieus maar haalbaar. “We zien dat mensen die werken sneller integreren en minder afhankelijk zijn van hulp,” zegt een woordvoerder van de gemeente Zwolle, waar veel asielzoekers via lokale bedrijven aan de slag zijn gegaan.

Een nieuw hoofdstuk in het migratiebeleid

Met de nieuwe regels zet Nederland een duidelijke stap in het scheiden van kansrijke en kansarme asielzoekers. Waar de een sneller mag werken en integreren, wordt de ander juist volledig buitengesloten van de arbeidsmarkt.

Voorstanders zien het als een eerlijker systeem dat de focus legt op mensen die echt perspectief hebben. Tegenstanders vrezen juist dat het beleid polariseert en de kloof tussen groepen vergroot.

De komende maanden zal blijken hoe effectief de nieuwe aanpak is. Eén ding is zeker: de discussie over wie mag meedoen en wie niet, zal nog lang niet verstommen.