Meer dan 2.000 asielzoekers in Ter Apel — en achter de cijfers schuilt een verzwegen crisis

Voor het eerst in twee weken is het aantal asielzoekers in het aanmeldcentrum in Ter Apel weer boven de 2.000 uitgekomen. In de nacht van maandag op dinsdag verbleven er 2.007 mensen in het opvangcentrum, aldus het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Daarmee wordt opnieuw de maximale capaciteit overschreden, en dat is niet zonder gevolgen.

Volgens een eerdere uitspraak van de rechter mag Ter Apel niet meer dan 2.000 asielzoekers tegelijk huisvesten. Deze grens werd in januari 2024 juridisch vastgelegd na maandenlange zorgen over overbevolking, onmenselijke leefomstandigheden en een gebrek aan structurele oplossingen binnen het Nederlandse asielbeleid. Elke keer dat de limiet overschreden wordt, riskeert het COA een dwangsom van tienduizenden euro’s.

Maar deze cijfers zijn slechts het topje van de ijsberg.

Structurele overbelasting

De opvanglocatie in Ter Apel, gelegen in de gemeente Westerwolde, is al jarenlang overbelast. Hoewel er af en toe tijdelijke maatregelen worden genomen — zoals het openen van noodopvanglocaties of het verplaatsen van statushouders naar hotels — blijft een blijvende oplossing uit. Het gevolg: mensen slapen op stoelen, hebben geen toegang tot medische zorg op tijd, en personeel ervaart toenemende druk en onveiligheid.

Volgens bronnen binnen het COA is de recente stijging deels te wijten aan het sluiten van enkele tijdelijke opvanglocaties elders in het land, gecombineerd met het feit dat statushouders (asielzoekers met een verblijfsvergunning) niet kunnen doorstromen naar woningen. De woningnood in Nederland zorgt ervoor dat zij weken, soms maanden, onnodig plaats bezetten in het opvangsysteem.

Politieke verlamming

Hoewel de situatie in Ter Apel geen nieuw probleem is, lijkt de politieke wil om het echt aan te pakken te ontbreken. Sinds 2022 wordt er gesproken over een spreidingswet, die gemeenten zou verplichten om asielzoekers evenredig op te vangen. Toch is deze wet herhaaldelijk uitgesteld, mede door politieke verdeeldheid.

De demissionaire status van het huidige kabinet zorgt bovendien voor onzekerheid: niemand wil grote beslissingen nemen, terwijl de druk op de opvangsystemen toeneemt. Lokale overheden voelen zich in de steek gelaten, en burgers worden steeds kritischer over zowel het falende beleid als de menselijke gevolgen ervan.

Een verzwegen crisis?

Wat veel mensen niet zien — en waar media en politiek zelden diep op ingaan — is de psychologische en fysieke impact op de mensen zelf. Tientallen kinderen zitten al weken in onzekerheid, zonder goed onderwijs of speelruimte. Vrouwen en mannen delen vaak dezelfde ruimtes, wat leidt tot spanningen en gevoelens van onveiligheid. Sommige asielzoekers melden zelfs dat ze liever terugkeren naar onveilige landen dan in deze uitzichtloze situatie te blijven.

Hulporganisaties zoals VluchtelingenWerk Nederland luiden al maanden de noodklok. Zij spreken van een “structurele crisis die door politiek wanbeleid in stand wordt gehouden.” Volgens hen is er geen tekort aan plekken, maar een tekort aan samenwerking, daadkracht en menselijkheid.

Wat nu?

De situatie in Ter Apel is meer dan een logistiek probleem. Het is een spiegel van hoe Nederland omgaat met mensen op de vlucht, en hoe politieke onmacht kan leiden tot menselijk leed. Zolang fundamentele keuzes worden vermeden, blijft Ter Apel het symbool van een systeem op breekpunt.

De vraag is niet hoeveel mensen er vannacht slapen in Ter Apel. De echte vraag — al wordt die zelden hardop gesteld — is: hoeveel onzichtbaar leed kunnen we nog negeren?