Dood aangespoelde dwergvinvis naar Utrecht voor onderzoek: zeldzame soort in zuidelijke Noordzee

DEN HAAG/UTRECHT — Het bericht dat vrijdagavond rond 18.00 uur binnenkwam, sloeg in als een golf bij mariene onderzoekers: opnieuw is een dwergvinvis aangespoeld, ditmaal dood. Het dier, een mannetje van ongeveer zes meter lang, werd ontdekt op de Nederlandse kust en in overleg met specialisten direct veiliggesteld voor verder onderzoek. Het kadaver is inmiddels naar de Universiteit Utrecht gebracht.

De vondst roept vragen op. Is dit dezelfde walvis die eerder deze week levend strandde aan de Belgische kust bij Heist? Of gaat het om een ander dier, toevallig van gelijke grootte en soort? Onderzoekers houden beide opties open, al wijst veel in dezelfde richting.

Ontvangst van de melding

Biologe Lonneke IJsseldijk, verbonden aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in zeezoogdieren, werd vrijdagavond meteen geïnformeerd. Zij coördineert het onderzoek naar doodsoorzaken bij gestrande walvissen, bruinvissen en dolfijnen.

“De melding kwam rond zes uur binnen,” vertelt ze. “Het dier verkeerde al duidelijk in staat van ontbinding. We konden meteen vaststellen dat het al enkele dagen dood was. Daardoor zullen de onderzoeksresultaten waarschijnlijk beperkt blijven, maar toch hopen we belangrijke informatie te verzamelen.”

Volgens IJsseldijk was het bij eerste inspectie duidelijk dat het om een mannetje ging. De lengte, ongeveer zes meter, komt overeen met die van de dwergvinvis die kort daarvoor nog levend was waargenomen op de Belgische kust.

Zeldzame gast in de Noordzee

Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) bevestigt dat het waarschijnlijk om hetzelfde exemplaar gaat. Marien bioloog Kelle Moreau wijst op de zeldzaamheid van de soort in de zuidelijke Noordzee.

“We weten dat dwergvinvissen hier maar zelden voorkomen,” zegt hij. “Hoewel waarnemingen de laatste jaren iets frequenter lijken, blijft het uitzonderlijk. Dat er binnen enkele dagen twee meldingen komen van dieren van exact dezelfde soort en lengte, en dat in geografisch nabije gebieden, maakt de kans groot dat het om hetzelfde dier gaat.”

Dwergvinvissen, ook wel bekend als minke whales, behoren tot de kleinere baleinwalvissen. Met een lengte van zes tot tien meter zijn ze kleiner dan bultruggen of vinvissen, maar nog steeds imposante dieren. In de Atlantische Oceaan en rond Scandinavië komen ze veelvuldig voor, maar in de zuidelijke Noordzee blijven ze zeldzame bezoekers.

Van Heist naar Utrecht?

Eerder deze week zorgde een waarneming bij Heist-aan-Zee voor ophef: daar spoelde een levende dwergvinvis aan. Ondanks inspanningen van reddingsdiensten keerde het dier uiteindelijk terug naar zee, maar specialisten vreesden toen al voor zijn overlevingskansen. Het dier maakte een verzwakte indruk en leek gedesoriënteerd.

“We hielden er rekening mee dat het niet lang meer zou leven,” aldus Moreau. “Helaas bevestigt deze vondst onze vermoedens.”

In Utrecht wordt het kadaver onderzocht om zekerheid te krijgen of het om hetzelfde individu gaat. Onderzoekers zullen kijken naar uiterlijke kenmerken, DNA en eventuele verwondingen of ziektes die het dier fataal werden.

Onderzoek bemoeilijkt door ontbinding

Een complicerende factor is de staat van ontbinding. Het dier ligt vermoedelijk al enkele dagen dood in zee, waardoor veel organen beschadigd zijn en weefsels aangetast.

“Een uitgebreide autopsie zoals we die normaal uitvoeren, zal moeilijk zijn,” legt IJsseldijk uit. “Maar zelfs in dit stadium kunnen we nog informatie achterhalen. Denk aan leeftijd, algemene gezondheidstoestand en mogelijke verwondingen.”

De onderzoekers zullen onder meer stalen nemen van de huid en de spieren. Ook wordt gekeken of er aanwijzingen zijn voor ondervoeding, plasticvervuiling of ziektes die vaker bij walvissen worden gezien.

Toenemend aantal strandingen

Dat er de laatste jaren vaker dwergvinvissen worden gezien in de Noordzee, is een onderwerp van groeiende aandacht binnen de wetenschap. Mogelijke verklaringen zijn:

• Klimaatverandering, waardoor migratiepatronen van walvissen verschuiven.

• Veranderingen in voedselbronnen, zoals haring en makreel, die de dieren richting zuidelijkere wateren lokken.

• Verstoring door scheepvaart en sonar, die de dieren kan desoriënteren.

“Het blijft speculeren,” zegt Moreau. “Maar duidelijk is dat dit soort waarnemingen ons veel kunnen leren over hoe zeezoogdieren zich aanpassen aan een veranderende omgeving.”

Impact op publiek en onderzoekers

Voor veel mensen blijft het zien van een walvis in de Noordzee een magische ervaring. Het strandingsnieuws leidde vrijdagavond meteen tot een toestroom van nieuwsgierigen langs de kust, al waarschuwde de politie dat men afstand moest houden.

Onderzoekers benadrukken dat de emoties vaak dubbel zijn: bewondering voor de pracht van het dier, maar ook verdriet omdat het meestal om zieke of stervende exemplaren gaat.

“Iedere stranding is een kans om te leren,” zegt IJsseldijk. “Maar tegelijk doet het pijn om zo’n indrukwekkend dier dood op het strand te zien liggen.”

Noodzaak van samenwerking

Het onderzoek naar gestrande walvissen vergt nauwe samenwerking tussen landen en instituten. Omdat het dier mogelijk dezelfde is als bij Heist, werken Belgische en Nederlandse experts nu samen om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen.

“Dit soort gebeurtenissen toont hoe belangrijk grensoverschrijdende samenwerking is,” aldus Moreau. “De Noordzee is gedeeld water. Alleen samen kunnen we begrijpen wat er gaande is.”

Vooruitblik

Het kadaver blijft voorlopig in Utrecht, waar specialisten de komende dagen sectie uitvoeren. Resultaten worden later publiek gemaakt. Voor wetenschappers kan zelfs een gedeeltelijk onderzoek cruciale informatie opleveren over de gezondheidstoestand en leefomstandigheden van dwergvinvissen in dit deel van de wereld.

Intussen blijft de vondst voer voor discussie over hoe mensen omgaan met de zee en haar bewoners. Terwijl het dier ontbindt in een koelruimte, groeit de roep om meer bescherming van zeezoogdieren en hun leefgebieden.

Conclusie

De dood van deze dwergvinvis werpt een schaduw over wat voor velen een zeldzaam en fascinerend natuurmoment was. Toch biedt het onderzoek in Utrecht een kans om te leren en om beter voorbereid te zijn op toekomstige strandingen.

Of het nu gaat om het exemplaar uit Heist of niet, de boodschap blijft dezelfde: de Noordzee verandert, en haar bewoners veranderen mee. Voor onderzoekers is elke stranding een puzzelstuk in het grotere geheel van de relatie tussen mens, klimaat en zee.