Oplichters misbruiken dood van Lisa (17) met nepbeelden en frauduleuze websites: “Onvoorstelbaar pijnlijk voor nabestaanden”

ABCOUDE — Terwijl de familie en vrienden van de 17-jarige Lisa nog maar net afscheid hebben genomen van hun dochter, zus en vriendin, wordt hun rouw op schaamteloze wijze verstoord. Internetoplichters gebruiken nepbeelden en zogenoemde clickbait-teksten om mensen te lokken naar frauduleuze websites. Het gaat om zogenaamd beeldmateriaal van Lisa’s uitvaart, maar in werkelijkheid betreft het gestolen of misplaatste foto’s van eerdere begrafenissen.

De misleidende berichten circuleren vooral op Facebook, waar nepaccounts onder de dekmantel van ‘nieuws’ of ‘herdenkingspagina’s’ hartverscheurende teksten plaatsen, vaak vergezeld van links die leiden naar buitenlandse sites.

Het misbruik van rouw

Lisa werd ruim twee weken geleden op brute wijze om het leven gebracht toen zij na een feestje naar huis fietste. De schok en het verdriet in Abcoude en ver daarbuiten waren immens. Vorige week vrijdag vond de uitvaart plaats, in besloten kring, zonder media en zonder openbare beelden.

Toch doken kort daarna posts op met titels als: “Uitvaart Lisa: familie, vrienden en klasgenoten in tranen bij laatste groet” of “Terwijl de kist langzaam werd gesloten, voelde iedereen de leegte die Lisa achterliet.”

Onder de berichten wordt vervolgens een link gedeeld die naar websites leidt die niets met Lisa te maken hebben, maar bezoekers proberen te misleiden met valse investeringsdeals, goksites of malware.

Gestolen beelden

De gebruikte foto’s blijken afkomstig te zijn van uitvaartondernemers, die vaak beelden delen van hun werk, of van eerdere begrafenissen die geen enkel verband hebben met Lisa. Zo werd een beeld van een huilende moeder in een deuropening gebruikt alsof het Lisa’s moeder betrof. Ook circuleren foto’s van “verdrietige vriendinnen”, die in werkelijkheid niets met het slachtoffer te maken hebben.

Voor de nabestaanden is dit misbruik bijna ondraaglijk. Een woordvoerder van de familie liet aan de pers weten: “Het idee dat willekeurige beelden worden gekoppeld aan Lisa’s dood is verschrikkelijk. Het doet ons ongelooflijk veel pijn.”

Nepnieuws als verdienmodel

Volgens experts in cybercrime en mediabewustzijn maken oplichters gebruik van de massale emoties rondom spraakmakende gebeurtenissen. Ze weten dat mensen uit nieuwsgierigheid of medeleven klikken op berichten over slachtoffers.

“Het is een cynisch verdienmodel,” zegt digitaal veiligheidsexpert Dave Maasland. “Hoe groter het nieuws, hoe groter de kans dat criminelen er misbruik van maken. Ze gebruiken bestaande emoties als lokmiddel. In dit geval: collectieve rouw en verontwaardiging.”

De berichten leveren oplichters inkomsten op via advertentienetwerken of zelfs door mensen te verleiden persoonlijke gegevens achter te laten.

Sociale media onder vuur

Het feit dat de nepbeelden op Facebook verschijnen, zorgt opnieuw voor kritiek op het platform. Politici en burgers vragen zich af waarom zulke frauduleuze content überhaupt de kans krijgt om zich te verspreiden.

Een woordvoerder van Meta, het moederbedrijf van Facebook, liet in een korte reactie weten: “We nemen misbruik rondom gevoelige gebeurtenissen zeer serieus. Zodra we melding krijgen van dergelijke nepcontent, wordt dit zo snel mogelijk verwijderd.”

Toch zeggen deskundigen dat het probleem structureel is. “Het verwijderen van een post helpt niet zolang er geen actieve controle plaatsvindt,” aldus Maasland. “Voor je één bericht weghaalt, zijn er al tien nieuwe geplaatst.”

Pijn voor de gemeenschap

In Abcoude, waar Lisa opgroeide, heerst ongeloof dat haar naam en overlijden nu ook nog eens misbruikt worden voor online zwendel.

“We hebben als gemeenschap al zo veel verdriet gehad,” zegt een leraar van haar middelbare school. “Dat er nu ook nog mensen zijn die dit leed gebruiken om geld te verdienen, is onmenselijk.”

Ook klasgenoten van Lisa spreken hun woede uit. Een vriendin schreef op Instagram: “Laat Lisa met rust. Eerst wordt haar leven afgepakt, nu wordt ons verdriet gebruikt. Dit is ziek.”

De juridische strijd

Juridisch is het bestrijden van dit soort misleiding complex. Omdat de websites vaak in het buitenland worden gehost, is handhaving moeilijk. Nederlandse autoriteiten werken wel samen met internationale partners, maar procedures zijn traag.

“Zodra een site uit de lucht wordt gehaald, verschijnt er elders een nieuwe,” zegt een woordvoerder van de politie. “We blijven er bovenop zitten, maar het is dweilen met de kraan open.”

Voor de familie is het vooral belangrijk dat mensen gewaarschuwd worden. “Trap er niet in,” luidt hun oproep. “Reageer niet op links, hoe emotioneel de teksten ook zijn. Ze hebben niets met Lisa te maken.”

Breder probleem

Het misbruik van uitvaartbeelden staat niet op zichzelf. De afgelopen jaren doken vaker voorbeelden op waarbij tragedies werden gebruikt voor online fraude. Van natuurrampen tot terreuraanslagen: telkens proberen oplichters clicks en geld te genereren via misleidende beelden.

Volgens onderzoekers bij de Universiteit Twente is dit een groeiend fenomeen. “Het combineren van nepnieuws met persoonlijke tragedies maakt de berichten extra geloofwaardig,” legt hoogleraar mediastudies Marjolein van Es uit. “Het speelt in op onze emoties en onze behoefte om betrokken te zijn.”

Oproep tot waakzaamheid

Experts en autoriteiten roepen burgers op tot digitale waakzaamheid. Dat betekent:

• Wees kritisch op berichten over slachtoffers.

• Klik niet zomaar op links, zeker niet als ze sensationele taal bevatten.

• Meld nepcontent direct bij het platform.

• Vertrouw enkel op officiële nieuwsbronnen.

“Het is de enige manier om dit verdienmodel te doorbreken,” zegt Maasland.

Een laatste eerbetoon

Terwijl de strijd tegen online oplichters doorgaat, probeert Lisa’s familie zich te concentreren op de herinnering aan hun dochter. De besloten uitvaart, zonder camera’s, was voor hen een intiem afscheid.

“Lisa was een vrolijk, levenslustig meisje dat midden in het leven stond,” vertelde haar oom bij de dienst. “We willen haar herinneren om wie ze was, niet om hoe haar naam wordt misbruikt.”

In Abcoude blijft de roep om gerechtigheid luid klinken — niet alleen voor de dader van de gewelddadige misdaad, maar nu ook tegen de digitale misbruikers die het verdriet van een familie misbruiken.

Conclusie

Het drama rond Lisa’s dood heeft een nieuw, bitter hoofdstuk gekregen. Terwijl de nabestaanden rouwen, maken internetoplichters schaamteloos misbruik van hun verlies. Het roept niet alleen vragen op over de rol van sociale media en internationale rechtshandhaving, maar confronteert ons ook met een ongemakkelijke waarheid: in de digitale wereld is zelfs de dood niet veilig voor misbruik.

Voor de familie en vrienden van Lisa blijft slechts één wens overeind: dat hun herinneringen aan haar worden beschermd en dat haar naam niet langer wordt bezoedeld door leugens.

“Laat haar in vrede rusten,” zei haar moeder in een korte verklaring. “Dat is het minste wat we haar kunnen geven.”